नेवा: स इन्टरनेट रेडियो

Sunday, September 13, 2015

नेवाः राज्य मयः पिंसं नेवाः थर छाय् तयेगु ?

नेवाः राज्य मयः पिंसं नेवाः थर छाय् तयेगु ?

प्रवल श्रेष्ठ
(भाजु प्रवल श्रेष्ठया थ्वः च्वसु नेपाल भाषाया न्हिपौ ‘सन्ध्या टाइम्स’य ने.सं. ११३५ गुंलागा २ (अगष्ट ३१, २०१५) पिहां वगु खः ।  )


Photo Credit : Facebook.com

न्हूगु पुस्ताया नेवाः त धाथें लज्या मचाःपिं हे खः धकाः प्रमाणित याइगु छत्वाः खँ –‘जि नेवाःखः तर जितः नेवाः राज्य म्वाः । जितः जिगु नेवा: राज्य मखु ब्याक्क नेपाः देय् माः’ जुया बिउगु दु थौंकन्हय् । थथे धाइपिंत भिक्षु सम्यक सम्बोधि प्राणपुत्रं लिसः बियाविज्याःगु दु –

अथे खःसा थथे धाःसा गथे जुइ ?
जि नेपाःमि खः जितः नेपाः म्वाः ।
जि हिन्दू खः जितः हिन्दू धर्म म्वाः ।
जि ब्रम्हू खः जितः ब्रम्हूया अस्तित्व म्वाः ।
जि मिसा खः, जित: मिसा सुरक्षा म्वाः ।
जि मचा खः, जितः भविष्य म्वा ।
भिक्षु सम्यकं च्वयया लिसः या माध्यमं ‘जि नेवाः खः तर जित: नेवा: राज्य म्वाः’ धाइगु धापू असंगतपूर्ण खः, थुकी विरोधाभाष दु धकाः छर्लङ्ग कनाबिज्याः गु दु । 

आदिवासी जनजाति मुलवासीतय्गु मंका आन्दोलन व ऐक्यबद्धता -यालीतय्गु दथुइ मेमेगु समुदायया ल्याय्म्हतलिसे थःथःगु समुदायया समान अधिकार प्रापत यायेगु अभियानय् उच्च आँट व साहस सहित सहभागी जुयाच्वंगु दु । तर नेवाः ल्यायम्हत काथर, ग्याफरा जुयाः ‘जितः नेवाः राज्य म्वाः ’धाधां लुरुक्क पेटीपाखे दनाः तमासा स्वयाच्वंगु दु । उकिं थज्याःगु ऐक्यबद्धता -यालीइ नेवाः तयगु प्रतिनिधित्व वृद्ध वर्गं यायेमाः गु अवस्था खने दयाच्वन । 

आःया नेवाः ल्यायम्ह्तय्त मांअबुं कमे यानातःगु सम्पत्ति हे दकलय् यःगु चीज जुयाच्वंगु दु । मांअबुं त्वःताथकूगु भाय्ः संस्कृति, संस्कार, व सभ्यता धाःसा भ्याः भचा नं यःमजू । न्हापां राज्य व्यवस्थां शदीयौंतक याःगु विभेदया कारणं नेवाः समाज व सभ्यताया अस्तित्व हे लोप जुइगु अवस्थाय् थ्यंगु खः । अथे नं ल्याय्म्हपुस्तायात थुकिया मतलब मदु । हाक्काहाक्की ‘जिं नेवाः भाय् मथु’ धायेत थुपिं भ्याः भचा नं मछाः मजू । ‘जिं नेवाः संस्कारया बारे छुं न मसिउ’, ‘जिं नेवाः मान्यता नं मसिउ’ धायेगु थुमिगु नितिं छुं तःधंगु खँ मखु । 

गगुं नं कारणं मचाबलय् नेवाः भाय् सयेके मखंगुलिं वयष्क उमेरय् ह्वःताः चूलाःसां नं नेवाः भाय् सयेकेगु थुमिगु बिचाः मदु । नेवाः आस्था दुगु जूसा भाय् सयेकेत थुमित सुनां पनी ? चाइनिज सयेकेफु, जापानिज सयेकेफु तर नेवाः भाय् सयेके छाय् मफुत ? त्वहः तइ, ‘छु याये मचाबलय् सयेके मखन’ । आस्था व प्रतिबद्धता दुगु जूसा ला ‘गन इच्छा अन उपाय’ धइगु धापू ला झीगु समाजय् न्ह्याथासं चरितार्थ जुयाच्वंगु हे दु । 

जिं नेपालय् नेवाः भाय् मसःपिं मनूत अमेरिकाय् नेवाः भाय् सयेकाः न्हियान्हिथंया घरायसी व्यवहार व सामाजिक संस्कार अले सुं मनू नापलाइबलय् छ्यलीपिं दर्जनौं नेवाः त खना । नेपालय् जूबलय् नेवाः भासं खँ ल्हातं छुं मथुयाः न्हाय् कय्कुंकाः ध्याकुनय् वनीपिं नेवाः त अमेरिकां लिहां वःबलय् नेवाः भासं हे खँल्हानाच्वंगु नं खना । नेपालय् नेवाः भाय्या अधिकार फ्वनीपिंपाखें तापाना वनीपिं व हे मनूत अमेरिकाय् नेवाः संस्थाया पदाधिकारी जुयाः नेवाः भासं हे भाषण यानाच्वंगु न्यनेदु । अमेरिकाया सीमित नेवाःतयगु दथुइ सयेकेफुगु नेवाः भाय् नेपालय् हे छाय् सयेके मफुत ? नेपालय् दुपिं नेवाः ल्याय्म्हतयसं मती जक तयेगु खःसा नेवाः भाय् सयेकाः छ्यले नं फइ । छाय् फइ मखु धका ? 

मांअबुया सम्पत्तिया भकारीं लिकयाः मोजमस्ती यानाच्वपिंत अधिकारया छु वास्ता ? उपिं ला आजुअजिं, मांअबुया श्रीसम्पत्ति थःगु नामय् यायेत जक थःत नेवाः धयाच्वपिं खः । गुथि, जग्गा लगायतया नेवाः सम्पदाय् थःगु अधिकार दु धायेत जक थःत नेवाः धाः पिं खः थुपिं । भ्वय् नयेगु लोभ व जात्राय् न्ह्याइपुकेगु रहर पूवंकेगु नितिं जक थःत नेवाः धाःपिं खः थुपिं । नागरिकता व आधिकारिक पहिचानया दस्तावेजय् मांअबुया थर तयेमाःगु बाध्यकारी व्यवस्थाया कारणं जक थुपिं नेवाः पहिचानलिसे स्वानाच्वपिं खः । 

मखुसा थुमितः नेवाः खँग्व प्रति छुं नं लगाव मदु । आजुअजिपिंसं ल्हानावंगु भाय् व सम्पदा प्रति थुमिं छुं नं कथंया मतलब मदु । नेवाः जुइगु दायित्वबोध नं मदु । नेवाः सभ्यताप्रति जिम्मेवारीबोधया चेतना मदु । चा व आदिभूमिं यानातःगु गुणप्रति संवेदनशील मजू थुपिं । भाषा, संस्कृति, सम्पदां व सभ्यता म्वाका तयेतः थः पुर्खापिंस न्ह्याकातःगु हि–चःतिप्रति कृतज्ञभाव मदु । झी अग्रजपिंस न्हूगु पुस्तायात त्वःता थकूगु चिं झी स्वयां लिउनेया पुस्ताया नितिं नं म्वाका तयेमाः धइगु चेतना थुमिके मदु । 

आःया नेवाः पुस्ता तसकं हे लोभी । द्वलंद्वः दँ न्ह्वयनिसें च्वनाच्वंगु थाय्, पुर्खाया हि–चति, मलमुत्र, खै, न्हि, ख्वबि व सम्पूर्ण जीवनं सिचिंत पुर्खाया छेँ २/४ लाखया लागि भारतीय व्यापारी वा मेमेपिं आप्रवासीतय्त मीत तयार जुइ । पुर्खाया व छेँ धइगु छ्यं सुचुकेगु थाय् जक मखु, अन ला झी पुर्खाया आत्मा दई । कुलद्यःया आसन दइ । परम्पराया तारण दइ । सभ्यता विकासया चरणय् झी पुर्खां यानादीगु दुःखया चिं दइ । नेवाःजीवनया अभिन्न अंग ‘आस्था व विश्वास’ दइ । गन पुर्खाया आर्शिवाद कयाः शक्ति कायेत झीसं तान्त्रिक पुजा यानाच्वने । ततःधंगु कर्म व भ्वजय् वइगु विघ्न न्हंका छ्वयेत पुर्खाया आत्मिक शक्ति श्रद्धापूर्वक केन्द्रित यायेत झीसं पवित्र श्राद्ध यानाच्वना । 

नेवाः तय् पुर्खाया छेँ छताजि निजी छेँ जक मखुसें सामुहिक सम्पत्ति नं खः । गुलिखे परम्परा व संस्कार सामुहिक संस्कारया अंग हे जुयाच्वनी झी पुर्खाया छेँ । अन परम्परागत, सांस्कृतिक व आध्यात्मिक बन्धनत दयाच्वनि । गुगु फ्यनेत आधुनिक नियम कानुनयात तकं थाकु । तर आःया लोभी पुस्तां थ्व फुक्क आस्थाया अवयवत, थ्व फुक्क सांस्कृतिक व आध्यात्मिक बन्धनया जिं बजाः भावं गुलि करोडया जुइ, गुलि अरब जुइ धकाः छुं मसिउ । थ्व लोभी नेवाः ल्यायम्ह् पुस्तां २÷४ लाख अप्वः बिल कि थः पुर्खाया छेँ न्ह्ःने लाःम्हेसित मियाः दुर्गमपाखे बसाइँ सरे जुइत तयार जुयाच्वन । 

‘पुर्खाया थाय् परित्याग यात कि दशां कइ । पुर्खाया सम्पत्ति हिनामिना यात कि पतन जुइ ।’ थ्व पुलांगु नेवाः धापू खः । अले वास्तवय् थथे हे जुयाच्वंगु नं खनेदु । गुलिं गुलिं क्षणिक प्रगति, शानसौकत व विलासिताय् लय्तायाच्वंगु खनेदुसां अधिकांश थें पुर्खाया सम्पत्ति हिनामिना याःपिं करिब निगू दशक कालया दुने पस्ताय् चायेमाःगु वा पतनया दिशाय् वंगु खनेदु । थुकथं पुर्खाया धरोह, श्रीसम्पत्तिप्रति माया, ममता मदुपिं नेवाः ल्याय्म्ह पुस्तां गुगु हिसाबं थःत नेवाः धकाः गर्व याये फइ ? 

आँट मदुपिं लुटेत, क्षमता मदुपिं ग्याफरातय्त थःगु अस्तित्व न्ह्याबले घाघः हे जुइ । उमित ताः जुइ, यदि थःगु अस्तित्व कःघायेत स्वल धाःसा ल्हाःम्हुतु चूलाका बियाच्वंगु वर्गया मिखाय् धू जकं जुइगु खः ला ? मालिकया दया, मायां जोरजाम जुयाच्वंगु सहुलियतया कमाइ गुमे जुइ ला ? विलासिता व अःपुक न्ह्याकाच्वंगु जीवनया् संघर्ष यायेमाली धकाः थुपिं ग्यानाच्वंगु दु । थज्याःगु खँ लुमसेलिं ग्यानाः थुरुथुरु खाइपिं थुमिसं अले अठोट याइ, ‘म्वाःल जितः जिगु अस्तित्व, म्वाःल जितः नेवाः राज्य’ ।

छु दु, ठीक हे दु, पुर्खाया सम्पत्ति द हे दु, दलाली यायेगु सीप व शिक्षा द हे दु, छाय् माल नेवाः राज्य ? नेवाः धरोहरया उमित माया मदु । उमित छुं नं चीजया माया दुसा व खः फगत निरन्तर कमाइ यायेगु रहर, मोजमस्ति यायेगु चाहना व दलाली याना फाइदा कायेगु लालसा । उकिं ‘जितः जिगु नेवाः राज्य मखु, मुक्क नेपाल माः’ धाइ । अन दलाली याःसा जिउ धइगु उमिगु बिचाः खः । थःगु हे थासय गर्वं दनेगु साहस मंत कि अन्ततः गनं हा छकू ज्वना तयेगु आशा ल्यंका तयेत ‘मुक्कं नेपाल देश माः’ धायेगु यात । ‘मुक्कं नेपाल देश’ अथें हे सकल नेपाःमितयगु हे खः ।

उमिसं ला बरु, ‘मांअबुया थर जीवकाःछि थःगु नांया लिउने तयेमाःगु नियम खारेज या जितः नेवाः थर तया जुइ मछाः, जिगु थर लिकाय दये माल, थर लिसे स्वानाच्वंगु म्हसीका हुइ दयेमाः’ धायेमाःगु खः । व माग पूवन धाःसा उमिगु अन्तरआत्मायात चीर शान्ति दइगु खइ ।

No comments:

Post a Comment