नेवा: स इन्टरनेट रेडियो

Tuesday, October 18, 2022

नेवा: थर

 नेवा: थर

डा.रोशन श्रेष्ठ

जि पाजु मंगलकृष्ण श्रेष्ठं छन्हु जिके न्यनादिल । ‘नेवार थर कतिवटा छ? तिमीलाइ थाहा छ?’
जिं अन्दाज याना धयाबिया - ‘होला नि, १२५, १५० वटा जति ।’
पाजुं छगू नोटबुक लिकया क्यनादिल । ‘ल हेर, २५० वटा यहिं छ । यो त जम्मै श्रेष्ठहरु मात्र हो । अरु त मैले संकलन गरेकै छैन ।’
ओ हो, उलिमछि? जि अजु चाल । सररर ब्वनास्वया ‘हेँय्‌जु, फैजु, माकजु’ जित: न्हिलेवल । ‘किन हाँसेको?’
‘यस्तो नि मान्छेको थर हुन्छ? यो जनावरको नाउँ हो कि?’
‘हैट लाटा । हामी नेवारको यस्तै हुन्छ । यस्तो कुरामा हाँस्नु हुँदैन । मानिस चिन्नलाइ थरी थरीका थर राख्ने तरीका हाम्रो पुर्खाले बनाए । त्यो बेला उनीहरुले के सोचेर बनाए हामीलाइ थाहा छैन । तर हाँस्नु हुँदैन है ।’
‘अरु चीज ठिकै छ, जनावर नै किन राखेको? सुन्दा नि गाली गरेको जस्तो लाग्छ । मन परेन मलाइ त ।’ थ:त नुगलय् छु ताल अथे हे प्याच्च धायेगु मचा पह क्यना जिं थथे हे धया ।
‘सबै कुरा त हामीलाइ नि थाहा हुँदैन । तर हामी नेवारको पहिला देखिको चलन छ कि, मान्छेको आनीबानी जनावरसित दाँज्ने । तिमीलाइ जात: के हो थाहा छ? जात: भनेको हामी नेवारको मात्रै हुन्छ । तिम्रो पनि छ, मेरो पनि छ । त्यसमा पनि तिमीलाइ जनावरसित दाँजेर लेखेको हुन्छ । तिमी कस्तो मान्छे भनेर त्यो जात: हेर्यो भने ठ्याक्कै थाहा हुन्छ ।’
थ्व खँ न्यना जित: जिगु जात: स्वयेत आय् बुल । अनं लिपा छु जुल, लिपा कने । तर थौं कनेत्यनागु खँ छु ख: धा:सा जनावर, पशु या नामं बियात:गु नेवा:थर मयेयकिगु, वा हेबाय् चबाय् यायेगु भावं स्वयेगु धयागु गलत ख: धका जिं थुल । अबलय निसें नेवा: थर न्हूगु न्यन कि ध्यान बियेगु बानी जुल ।

दच्छि न्ह्य: छगू सन्दर्भय् थी थी नेवा:थर या खँ पिहाँ व:बलय् पासा विजु कर्माचार्य जुं करीब २०० थर संकलन ब्वया दिल । व धलखय् यक्वसिनं थ:थ:पिन्सं स्यूगु ‘थर’ न्ह्यथनादिल । जिं स्यूगु करीब ४००-५०० ति थर थ्व हे धलखय् दुतिना । थी थी थासं थी थी पासापिन्सं दुतिनाह:गु धल:यात आख:ग्व: कथं अल्सि मचासें मा:हना विजु जुं न्ह्यब्वयादिल । थौं तक थ्व धल: द्व:छि मयाकं यक्व दयेधुंकल । १० क्व: स्वया नं अप्व: परिमार्जन यायेगु ज्या विजु जुं याना दीगु दु । यक्व थासय् थ्व धल: ‘शेयर’ जुयाच्वने धुंकुगु दु । थुकें मगा मचा: बाकि दये फु । मालेबलय् अ:पुक स्वयेत जिइक जिं न थन तये हया । धल: थथे दु । छिगु ‘थर’ लुयामवल धा:सा क्वय् कमेन्टय् च्वया दिसँ न्हाँ ।

धल: थथे दु ।

1) अइया (Aiya),
2) अगस्ति (Agasti),
3) अदुवा (Aduwa),
4) अनामनि (Aanamani),
5) अमात्य (Amatya),
6) अवा (Awa),
7) अवाचा (Awacha),
8) अवाल (Awal),
9) अवाले (Awale),
10) आगञ्जा (Aaganja),
11) आचाजु (Aachaju),
12) आचार्जु (Aacharju),
13) आचार्य (Aacharya),
14) आनन्ददेव (Aanandadev),
15) आलुद्वारे (Aaludware),
16) आलुबाज्या (Aalubajya),
17) आन्त (Wanta),
18) आलुबञ्जार (Aalubanjar),
19) उखा (Ukha),
20) उजांथाछें (Ujanthachhen),
21) उदास (Udas),
22) उपाध्याय (Upadhaya),
23) उराय् (Uraye),
24) उलक (Ulak),
25) कंसाकार (Kansakar),
26) कःछें (Kachhen),
27) कःमि (Kami),
28) कःसिध्वं (Kasidhwon),
29) ककुमदु (Kakumadu),
30) कक्षपति (Kakshapati),
31) कछिपति (Kachhipati),
32) कताः (Kataa),
33) कतिला (Katila),
34) कपतग्वः (Kapatagwo),
35) कपाली (Kapali),
36) कब्बु (Kabbu),
37) कयप (Kayapa),
38) कय्ं‌प्वाः (Kaynpwaa),
39) कय्‌ति (Kayti),
40) कर्माचार्य (Karmacharya),
41) कवां (Kawan),
42) कवाङ् (Kawang),
43) कवे (Kawe),
44) कसः (Kasa),
45) कसजु (Kasaju),
46) कसपाल (Kaspal),
47) कसलवट (Kasalawat),
48) कसाः (Kasaa),
49) कस्ति (Kasti),
50) कांद्यः (Kandya),
51) काः (Kaa),
52) काःमि (Kaami),
53) काकि (Kaki),
54) काचि (Kachi),
55) कामि (Kami),
56) कामिचाखुं (Kamichakhun),
57) कायस्थ (Kayastha),
58) कारञ्जित (Karanjit),
59) कार्की (Karki),
60) कालु (Kalu),
61) काल्सिं (Kalsin),
62) कासि (Kasi),
63) कासिछ्‌वा (Kasichhwa),
64) कासुला (Kasula),
65) किजु (Kiju),
66) किपारां (Kiparan),
67) किबाछें (Kibachhen),
68) किमिसुकु (Kimisuku),
69) किमिसुकु वायेथा (Kimisuku Wayetha),
70) किलंनः (Kilanna),
71) किलम्बु (Kilambu),
72) किलाः (Kilaa),
73) किलाछें (Kilachhen),
74) किवानायो (Kiwanayo),
75) किसि (Kisi),
76) किसिकिइ (Kisikiee),
77) किसिजु (Kisiju),
78) कुचुमनि (Kuchumani),
79) कुछ्यें (Kuchhen),
80) कुटु (Kutu),
81) कुटुव (Kutuwo),
82) कुतुवजु (Kutuwaju),
83) कुथु (Kuthu),
84) कुमाइ (Kumai),
85) कुम्पाखा (Kumpakha),
86) कुम्ह (Kumha),
87) कुम्हाः (Kumhaa),
88) कुलु (Kulu),
89) कुलुजु (Kuluju),
90) कुश्ले (Kushle),
91) कुसाथा (Kusatha),
92) कुसि (Kusi),
93) कुस्मा (Kusma),
94) कै (Kai),
95) कैतिजु (Kaitiju),
96) कैल्हं (Kailhan),
97) कोख (Kokha),
98) कोङा (Konga),
99) कोजु (Koju),
100) कोण्डा (Konda),
101) कोतांचा (Kotancha),
102) कोपराखि (Koparakhi),
103) कोपुं (Kopun),
104) कोलांनसिं (Kolannasin),
105) कोलाछिपति (Kolachhipati),
106) कौ (Kau),
107) कौले (Kaule),
108) क्यातु (Kyatu),
109) क्व (Kwo),
110) क्वय्‌नः (Kwayna),
111) खचरा (Khachara),
112) खड्गी (Khadgi),
113) खत्री (Khatri),
114) खपे (Khape),
115) खमू (Khamoo),
116) खम्बु (Khambu),
117) खयगुलि (Khayaguli),
118) खयरगोलि (Khayaegoli),
119) खर्बुजा (Kharbuja),
120) खाँकि (Khaki),
121) खांसः (Khansa),
122) खाइजु (Khaiju),
123) खाईतु (Khaitu),
124) खाखः (Khakha),
125) खागि (Khagi),
126) खाताखो (Khatakho),
127) खानिबञ्जार (Khanibanjar),
128) खानिवा (Khaniwa),
129) खायमली (Khayemali),
130) खिंजु (Khinju),
131) खिंजेउ (Khinjyeu),
132) खिंसिं (Khinsin),
133) खिउंजु (Khiunju),
134) खिचा (Khicha),
135) खिचाखी (Khichakhi),
136) खिचाजु (Khichaju),
137) खिचुलु (Khichulu),
138) खिञ्चिति (Khinchiti),
139) खितिबखु (Khitibakhu),
140) खिनावसाहु (Khinawasahu),
141) खिप्वाः (Khipwaa),
142) खिमबञ्जार (Khimbanjar),
143) खिमु (Khimu),
144) खिमुरु (Khimuru),
145) खिम्बाजा (Khimbaja),
146) खुंजु (Khunju),
147) खुखुनसिं (Khukhunasin),
148) खुजु (Khuju),
149) खुतिखाता (Khutikhata),
150) खुपा (Khupa),
151) खुपाचिं (Khupachin),
152) खुपानसिं (Khupanasin),
153) खुलिमुलि (Khulimuli),
154) खुसः (Khusa),
155) खुसु (Khusu),
156) खुसुजु (Khusuju),
157) खें (Khen),
158) खेंखोला (Khenkhola),
159) खेंधौमाकु (Khendhaumaku),
160) खोंजु (Khonju),
161) खोखलि (Khokhali),
162) खोजु (Khoju),
163) खोतेजा (Khoteja),
164) खोत्ति (Khotti),
165) खोसिं (Khosin),
166) ख्याः (Khyaa),
167) ख्याजु (Khyaju),
168) ख्वँ (Khwon),
169) ख्वँउजु (Khwaunju),
170) ख्वपय् (Khwopay),
171) ख्वाखः (Khwakha),
172) ख्वाखलि (Khwakhali),
173) ख्वालापाला (Khwalapala),
174) गंगोल (Gangola),
175) गःछें (Gachhen),
176) गःसि (Gasi),
177) गज्यजु (Gajyaju),
178) गथु (Gathu),
179) गने (Gane),
180) गनेजु (Ganeju),
181) गनेश (Ganesh),
182) गपि (Gapi),
183) गमला (Gamala),
184) गमाल (Gamal),
185) गरद (Garad),
186) गरूद (Garud),
187) गलु (Galu),
188) गल्जु (Galju),
189) गवाजु (Gawaju),
190) गांबञ्जार (Gambanjar),
191) गांसि (Gaansi),
192) गाइँ (Gain),
193) गाइंजु (Gainju),
194) गाइंसि (Gainsi),
195) गाइजु (Gaiju),
196) गारु (Garu),
197) गिरि (Giri),
198) गुभाजु (Gubhaju),
199) गुमाञ्जु (Gumanju),
200) गुरुवाचार्य (Guruwacharya),
201) गेलाल (Gelal),
202) गैंडा (Gainda),
203) गों (Gon),
204) गोंगल (Gongal),
205) गोछें (Gochhen),
206) गोजा (Goja),
207) गोथे (Gothe),
208) गोपाली (Gopali),
209) गोरा (Gora),
210) गोराजु (Goraju),
211) गोर्खाली (Gorkhali),
212) गोसलिं (Gosalin),
213) गोसाइं (Gosain),
214) ग्यांजु (Gyanju),
215) ग्वंगः (Gwanga),
216) ग्वाछा (Gwachha),
217) ग्वायंमरु (Gwayamaru),
218) ग्वारा (Gwara),
219) घःसुअाचाः (Ghasuaachaa),
220) घजु (Ghaju),
221) घव (Ghawo),
222) घवा (Ghawa),
223) घाँय्‌बञ्जाः (Ghayebanja),
224) घिंतांमुनि (Ghintanmuni),
225) घिनान्जु (Ghinanju),
226) घुरुघुरु (Ghurughuru),
227) घुल्लु (Ghullu),
228) घेमोसु (Ghemosu),
229) घो (Gho),
230) घोंजु (Ghonju),
231) घोरी (Ghori),
232) घोलिजु (Gholiju),
233) घ्यो (Ghyo),
234) घ्वारा (Ghwara),
235) ङाकुसि (Ngakusi),
236) ङाखुसि (Ngakhusi),
237) ङाला (Ngala),
238) चकुचांकुनः (Chakuchankuna),
239) चक्रधर (Chakradhar),
240) चखुं (Chakhun),
241) चखुंजु (Chakhunju),
242) चन्छिकः (Chanchhika),
243) चन्द्यः (Chandyo),
244) चपल्छें (Chapalchhen),
245) चवाल (Chawal),
246) चश्मावाल (Chasmawal),
247) चाँगुभारि (Changuvari),
248) चाँसिं (Chansin),
249) चाकतु (Chakatu),
250) चाकु (Chaku),
251) चाकुबजि (Chakubaji),
252) चाकुबञ्जाः (Chakubanja),
253) चाकुमनि (Chakumani),
254) चाकुसवाः (Chakusawa),
255) चालं (Chalan),
256) चिकंबञ्जार (Chikanbanjar),
257) चितुवा (Chituwa),
258) चित्रकार (Chitrakar),
259) चिपालु (Chipalu),
260) चुइंचुइं (Chuinchuin),
261) चुके (Chuke),
262) चुल्याद (Chulyada),
263) चुल्याद्यः (Chulyadyo),
264) चोछें (Chochhen),
265) चौ प्रधान (Chau Pradhan),
266) चौगुथि (Chauguthi),
267) च्यःचा (Chyacha),
268) च्यामखलक (Chyamakhalak),
269) च्यामे (Chyame),
270) च्वलेख्वः (Chwolekhwo),
271) च्वामु (Chwamu),
272) च्वाम्वः (Chwaamwo),
273) छत्रपाल (Chhatrapal),
274) छाताबञ्जाः (Chhatabanjaa),
275) छिपा (Chhipa),
276) छिपि (Chhipi),
277) छुँइ (Chhuin),
278) छुं (Chun),
279) छुंजु (Chhunju),
280) छुका (Chhuka),
281) छुकां (Chhukan),
282) छुके (Chuke),
283) छुचुं (Chuchun),
284) छुचुंमरि (Chhuchunmari),
285) छुस्याः (Chhusyaa),
286) छुस्याकी (Chhusyaki),
287) छुस्याबागः (Chhusyabaga),
288) छेंगुतला (Chhengutala),
289) छेंतला (Chhentala),
290) छेतला (Chhetala),
291) छोसोकोसो (Chosokoso),
292) छ्याकमाक (Chhyakamaka),
293) छ्याम्बा (Chhyamba),
294) छ्वाःस (Chwaasa),
295) छ्वाजु (Chhwaju),
296) छ्वोचुं (Chwochun),
297) जंगम (Jangam),
298) जगुलु (Jagulu),
299) जग्यसो (Jagyaso),
300) जति (Jati),
301) जथासाहु (Jathasahu),
302) जदालि (Jadali),
303) जधारि (Jadhari),
304) जयना (Jayana),
305) जरेजु (Jareju),
306) जलमि (Jalami),
307) जसपौ (Jasapau),
308) जाकि (Jaki),
309) जाकिचुँबञ्जाः (Jakichunbanjaa),
310) जाकिबञ्जार (Jakibanjar),
311) जामनः (Jaamana),
312) जालु (Jalu),
313) जिमा (Jima),
314) जुगिजु (Jugiju),
315) जुगिसः (Jugisa),
316) जुजु (Juju),
317) जुवाल (Juwal),
318) जूजं (Jujan),
319) जोगि (Jogi),
320) जोजिजु (Jojiju),
321) जोञ्छें (Jonchhen),
322) जोशी (Joshi),
323) ज्ञांमरु (Gyanmaru),
324) ज्याख्वः (Jyakhwo),
325) ज्यासाः (Jyasaa),
326) ज्योति (Jyoti),
327) ज्वःल्हाः (Jwolhaa),
328) झा (Jha),
329) झांगः (Jhanga),
330) झांगजु (Jhangaju),
331) झ्याः (Jhya),
332) झ्याबा (Jhyaba),
333) ञासि (Ynasin),
334) डंगोल (Dongol),
335) डण्डेख्या (Dandekhya),
336) तःको (Tako),
337) तःखा (Takha),
338) तःखाछें (Takhachhen),
339) तःमि (Tami),
340) तःसि (Tasi),
341) तक्षकार (Takshakar),
342) तखासि (Takhasi),
343) तचामो (Tachamo),
344) तजः (Taja),
345) तजले (Tajale),
346) तण्डुकार (Tandukar),
347) तमखु (Tamakhu),
348) तमता (Tamata),
349) तमो (Tamo),
350) तमोत (Tamot),
351) तम्वः (Tamwa),
352) ताउक्या (Taukya),
353) ताक्रा (Takra),
354) ताजाछें (Tajachhen),
355) तामांग (Tamang),
356) ताम्राकार (Tamrakar),
357) ताल्चाभडेल (Talchabhadel),
358) ताल्चाभण्डारी (Talchavhandari),
359) तासि (Taasi),
360) ताहामता (Tahamata),
361) तिकाः (Tika),
362) तिताजु (Titaju),
363) तिनसीं (Tinasing),
364) तिनि (Tini),
365) तिमिला (Timila),
366) तुइतुइ (Tuitui),
367) तुइसिँ (Tuisin),
368) तुकंवञ्जार (Tukanbanjar),
369) तुच्छे (Tuchchhe),
370) तुबञ्जाः (Tubanja),
371) तुलाधर (Tuladhar),
372) तुल्सि (Tulsi),
373) तुल्सिबाख्यो (Tulsibakhyo),
374) तुसि (Tusi),
375) तुसिन्हाय् (Tusinhay),
376) तुसुजु (Tusuju),
377) तेपे (Tepe),
378) तोखा (Tokha),
379) तौजले (Taujale),
380) तौजल्य (Taujalya),
381) तौदले (Taudale),
382) त्यात (Tyata),
383) त्यातजु (Tyataju),
384) त्योछिना (Tyochhina),
385) त्वंजु (Twanju),
386) त्वांति (Twanti),
387) त्वाःनाः (Twaana),
388) त्वाकः (Twaka),
389) त्वाका (Twaakaa),
390) त्वाति (Twaati),
391) त्वानाबासु (Twanabasu),
392) त्वान्जु (Twanju),
393) त्वायना (Twayana),
394) थकालि (Thakali),
395) थकु (Thaku),
396) थकुलवट (Thakulawat),
397) थसि (Thasi),
398) थाँजु (Thanju),
399) थाः (Thaa),
400) थापा (Thapa),
401) थारु (Tharu),
402) थिके (Thike),
403) थिमि (Thimi),
404) थुयाजु (Thuyaju),
405) थुसा (Thusa),
406) थुसाजु (Thusaju),
407) थेचोमि (Thechomi),
408) थेव (Thewo),
409) थैब (Thaiba),
410) दथेपुथे (Datheputhe),
411) दनेखु (Danekhu),
412) दनेख्या (Danekhya),
413) दनेगुलु (Danegulu),
414) दर (Dara),
415) दर्शन (Darshan),
416) दर्शनधारी (Darshandhari),
417) दलि (Dali),
418) दले (Dale),
419) दल्लि (Dalli),
420) दहि (Dahi),
421) दाः (Da),
422) दिवाकर (Diwakar),
423) दिस्ति (Disti),
424) दुइं (Duin),
425) दुगु (Dugu),
426) दुगुजु (Duguju),
427) दुमरु (Dumaru),
428) दुम्वः (Dumwo),
429) दुरुखु (Durukhu),
430) दुल्या (Dulya),
431) दुवाः (Duwa),
432) दुवाल (Duwal),
433) दृष्टि (Dristi),
434) देउपाला (Deupala),
435) देउबञ्जार (Deubanjar),
436) देउला (Deula),
437) देवजु (Dewaju),
438) देवजु (Devaju),
439) देवप्रधान (Devpradhan),
440) देशमल्ल (Deshmalla),
441) देशार (Deshar),
442) देशेमरु (Desemaru),
443) देशेमरू (Desemaru),
444) दै (Dai),
445) दैवज्ञ (Daibagya),
446) दों (Don),
447) दोखाबञ्जाः (Dokhabanjaa),
448) द्यःला (Dyola),
449) द्यजु (Dyoju),
450) द्यांकःमी (Dyankami),
451) द्यौभाजु (Dyoubhaju),
452) द्यौभारि (Dyoubhari),
453) द्वा (Dwa),
454) द्वारे (Dware),
455) धंगु (Dhangu),
456) धंजु (Dhanju),
457) धंतबिरसीं (Dhantabirasin),
458) धङ्ग (Dhanga),
459) धनके (Dhanake),
460) धनचासिं (Dhanchasin),
461) धनबी (Dhanabi),
462) धनवीर (Dhanbir),
463) धनेख्या (Dhanekhya),
464) धन्केय् (Dhankeya),
465) धन्छा (Dhanchha),
466) धन्जु (Dhanju),
467) धसि (Dhasi),
468) धाख्वाः (Dhakhwa),
469) धाग्या (Dhagya),
470) धाजु (Dhaju),
471) धान्यागुलु (Dhanyagulu),
472) धाबा (Dhaba),
473) धालाछें (Dhalachhen),
474) धावा (Dhawa),
475) धिङ्ग्रि (Dhingri),
476) धुँसिँ (Dhunsin),
477) धुंजु (Dhunju),
478) धुकुछु (Dhukuchhu),
479) धुकुछुं (Dhukuchhun),
480) धुख्व (Dhukhwo),
481) धुपिकार (Dhupikar),
482) धुसः (Dhusa),
483) धुसि (Dhusi),
484) धुसुजु (Dhusuju),
485) धेके (Dheke),
486) धेवाजु (Dhewaju),
487) धोंजु (Dhonju),
488) धोलाजु (Dholaju),
489) धौ भिं (Dhaubhin),
490) धौगोडा (Dhaugoda),
491) धौजल्य (Dhaujalya),
492) धौबजि (Dhaubaji),
493) धौबञ्जार (Dhaubanjar),
494) धौभडेल (Dhaubhadel),
495) धौभारि (Dhaubhari),
496) धौवडेल (Dhaubadel),
497) ध्याकुराः (Dhyakuraa),
498) ध्याकोछें (Dhyakochhen),
499) ध्याक्व (Dhyakwa),
500) ध्याक्वदुवा (Dhyakwoduwa),
501) ध्वं (Dhwon),
502) ध्वाँजु (Dhwanju),
503) ध्वोंजु (Dhwonju),
504) नकर्मी (Nakarmi),
505) नगरकोटि (Nagarkoti),
506) नरसिं (Narasin),
507) नर्मि (Narmi),
508) नर्सिङ (Narsing),
509) नर्सिङ्जु (Narsingju),
510) नला (Nala),
511) नवाःछें (Nawaachhen),
512) नसिं (Nasin),
513) नांजु (Nanju),
514) नाइजु (Naiju),
515) नाखन्द (Nakhanda),
516) नाखोन्दा (Nakhonda),
517) नागा (Naga),
518) नानिचा (Nanicha),
519) नानी (Nani),
520) नापित (Napit),
521) नायजु (Nayaju),
522) नायभा (Nayabha),
523) नायभारि (Nayabhari),
524) नाय् (Naye),
525) नालामि (Nalami),
526) नासननि (Nasnani),
527) नेमकुल (Nemkul),
528) नेवाः (Newa),
529) नेवार (Newar),
530) नौ (Nau),
531) नौग्रह (Naugraha),
532) नौरंगि (Naurangi),
533) न्याइंच्याइं (Nyainchyain),
534) न्याउरी (Nyauri),
535) न्याकपा (Nyakapa),
536) न्याकुं (Nyakun),
537) न्याखुसि (Nyakhusi),
538) न्याचा (Nyacha),
539) न्याछ्यों (Nyachhyon),
540) न्यासि (Nyasi),
541) न्हसिजु (Nhasiju),
542) न्हाः (Nhaa),
543) न्हाय्‌ताः (Nhayetaa),
544) न्हाय्‌मरु (Nhayemaru),
545) न्हाय्‌मरु (Nhaymaru),
546) न्हिनेङायेमस (Nhinengayemasa),
547) न्हिसुतु (Nhisutu),
548) न्हुछें (Nhuchhen),
549) न्हुछें प्रधान (Nhuchhen Prdhan),
550) न्हेम्हाफुकि (Nhemhaphuki),
551) पँ (Pan),
552) पःमाय् (Pamay),
553) पउं (Pawn),
554) पकवान (Pakawan),
555) पकान्द्वः (Pakandwo),
556) पकुर (Pakur),
557) पक्का (Pakka),
558) पक्कानेवः (Pakkanewa),
559) पञ्च (Pancha),
560) पण्डित (Pandit),
561) पन्याजु (Panyaju),
562) पमां (Paman),
563) पलाञ्चोके (Palanchoke),
564) पलिखेल (Palikhel),
565) पसःछें (Pasachhen),
566) पसखल (Pasakhala),
567) पहरी (Pahari),
568) पहि (Pahi),
569) पहिजु (Pahiju),
570) पाँघु (Panghu),
571) पांगु (Pangu),
572) पांग्रा (Pangra),
573) पाइं (Pain),
574) पाकः (Paka),
575) पाछै (Pachhai),
576) पाछैतःरि (Pachaitari),
577) पाति (Pati),
578) पातिमो (Patimo),
579) पात्या (Patya),
580) पात्रबंश (Patrabansha),
581) पामुद्यः (Pamudya),
582) पारखुत्ते (Parkhutte),
583) पालिखे (Palikhe),
584) पालु श्रेष्ठ (Palu Shrestha),
585) पालुकसि (Palukasi),
586) पालुबञ्जार (Palubanjar),
587) पासाछें (Pasachhen),
588) पासि (Pasi),
589) पिखा (Pikha),
590) पिया (Piya),
591) पिला (Pila),
592) पीठाचार्य (Pithacharya),
593) पुँ (Pun),
594) पुंग (Punga),
595) पुखुतः (Pukhuta),
596) पुखुसि (Pukhusi),
597) पुतवार (Putawar),
598) पुतुलँ (Putulan),
599) पुलांम्वहः (Pulanmwoha),
600) पुलु (Pulu),
601) पुवा (Puwa),
602) पुसाजु (Pusaju),
603) पेंतगो (Pentago),
604) पोडे (Pode),
605) पोतामहाँ (Potamaha),
606) पोते (Pote),
607) पोथा (Potha),
608) पौं (Paun),
609) पौंजु (Paunju),
610) पौभंसा (Paubhansa),
611) प्याथः (Pyatha),
612) प्रजापति (Prajapati),
613) प्रधान (Pradhan),
614) प्रधानाङ्ग (Pradhananga),
615) प्वाःस्याः (Pwaasyaa),
616) प्वाःस्याः (Pwaasyaa),
617) फःसि (Phasi),
618) फसंपु (Phasanpu),
619) फसिक्वा (Phasikhwa),
620) फा (Pha),
621) फाँगुलु (Phagulu),
622) फाँजु (Phanju),
623) फाकं (Phakan),
624) फागः (Phaga),
625) फाजु (Phaju),
626) फिश्कुसि (Fishkusi),
627) फेलु (Phelu),
628) फैजु (Phaiju),
629) फोंसि (Phosin),
630) फोजु (Foju),
631) फौबञ्जाः (Phaubanjaa),
632) बःखुं (Bakhun),
633) बःसि (Basi),
634) बइबञ्जाः (Baibanjaa),
635) बकुला (Bakula),
636) बके (Bake),
637) बखाद्यो (Bakhadyo),
638) बखुंछें (Bakhunchhen),
639) बजिको (Bajiko),
640) बजिबञ्जाः (Bajibanjaa),
641) बजिमय (Bajimaya),
642) बजु (Baju),
643) बज्राचार्य (Bajracharya),
644) बझां (Bajhan),
645) बञ्जाःघसि (Banjaaghasi),
646) बञ्जारा (Banjara),
647) बतास (Bataas),
648) बदिकर (Badikar),
649) बनमाला (Banmala),
650) बनमालि (Banmali),
651) बनिया (Baniya),
652) बनेपाली (Banepali),
653) बन्देजु (Bandeju),
654) बन्या (Banya),
655) बमनु (Bamanu),
656) बरिया (Bariya),
657) बरुण (Barun),
658) बरुवा (Baruwa),
659) बरे (Bare),
660) बर्यामि (Baryami),
661) बलम्पु (Balampu),
662) बलामि (Balami),
663) बल्ल (Balla),
664) बस्सि (Bassi),
665) बहिदार (Bahidar),
666) बह्रँबञ्जाः (Bahranbanjaa),
667) बाइजु (Baiju),
668) बागः (Baga),
669) बाटा (Bata),
670) बाटाजु (Bataju),
671) बाटि (Bati),
672) बादे (Bade),
673) बाद्यकार (Badyakar),
674) बारमासे (Barmase),
675) बाराहि (Barahi),
676) बारेजु (Bareju),
677) बाला (Bala),
678) बालाय् श्रेष्ठ (Balay Shrestha),
679) बासि (Basi),
680) बासिजु (Basiju),
681) बासु (Basu),
682) बासुकला (Basukala),
683) बिजयानन्द (Bijayananda),
684) बिजु (Bijju),
685) बिजुक्छें (Bijukchhen),
686) बिन्दुकार (Bindukar),
687) बिन्दुराकार (Bindurakar),
688) बिरबल (Birbal),
689) बिर्ता (Birta),
690) बिसन्द्यः (Bisandyo),
691) बिसिन्द्यः (Bisindya),
692) बिस्काग्वारा (Biskagwara),
693) बुद्धाचार्य (Buddhacharya),
694) बुरसिं (Bursin),
695) बुलावः (Bulawa),
696) बेको (Beko),
697) बेकोजु (Bekoju),
698) बैदार (Baidar),
699) बोयजु (Boyaju),
700) बोयेजु (Boyeju),
701) बोरेय् (Borey),
702) बोहजु (Bohaju),
703) बोहोजु (Bohoju),
704) ब्यञ्जनकार (Byanjankar),
705) ब्याँ (Byan),
706) ब्याञ्जु (Byanju),
707) ब्रम्हचार्य (Bramhacharya),
708) भकु (Bhaku),
709) भजु (Bhaju),
710) भडेल (Bhadel),
711) भतजु (Bhataju),
712) भतिंखेंय्‌नः (Bhatinkhenna),
713) भत्तु (Bhattu),
714) भद्रा (Bhadra),
715) भयद्यो (Bhayadyo),
716) भयो (Bhayo),
717) भलन्द्यो (Bhalandyo),
718) भलिंदुवाः (Bhalinduwaa),
719) भाँ (Bhan),
720) भाँसिँ (Bhansin),
721) भाग्यः (Bhagya),
722) भाजं (Bhajan),
723) भाजु (Bhaju),
724) भातखाइ (Bhatkhai),
725) भान्छिकः (Bhanchhika),
726) भायाद्यः (Bhayadyo),
727) भाराँग्वारा (Bharangwara),
728) भारिजु (Bhariju),
729) भारो (Bharo),
730) भालु (Bhalu),
731) भासिँक (Bhasinka),
732) भासिम (Bhasima),
733) भासिमा (Bhasimaa),
734) भिंदुवाः (Bhinduwaa),
735) भिंलाखे (Bhinlakhe),
736) भिक्षु (Bhikshu),
737) भुंत (Bhunta),
738) भुइ (Bhui),
739) भुजिंपु (Bhujinpu),
740) भुजु (Bhuju),
741) भुतां (Bhutan),
742) भुत्त (Bhutta),
743) भेलु (Bhelu),
744) भेले (Bhele),
745) भैनात्व (Bhainatwo),
746) भैल (Bhaila),
747) भोछिभोया (Bhochhibhoya),
748) भोत्या (Bhotya),
749) भोमि (Bhomi),
750) भोया (Bhoya),
751) भौकाजि (Bhaukaji),
752) भौजु (Bhauju),
753) भ्वयेद्य (Bhwoyedyo),
754) मंद्यो (Mandyo),
755) मंलाछें (Manlachhen),
756) मकै (Makai),
757) मगः (Maga),
758) मगजु (Magaju),
759) मगर (Magar),
760) मगिया (Magiya),
761) मचामसि (Machamasi),
762) मथ्या (Mathya),
763) मधिकर्मी (Madhikarmi),
764) मनताहा (Mantaha),
765) मनाछें भुत (Manachhen Bhut),
766) मनापु (Manapu),
767) मन्तासिर (Mantasira),
768) मलेकु (Maleku),
769) मलेगो (Malego),
770) मलेपति (Malepati),
771) मल्ता (Malta),
772) मल्ताबञ्जाः (Maltabanjaa),
773) मल्ल (Malla),
774) मल्लि (Malli),
775) मस्तराँ (Mastaran),
776) महर्जन (Maharjan),
777) महां (Mahan),
778) महाजु (Mahaju),
779) माःद्यःपःमां (Maadyopamaan),
780) माक (Maka),
781) माकः श्रेष्ठ (Maka Shrestha),
782) माकजु (Makaju),
783) माकें (Maken),
784) माखासुलि (Makhasuli),
785) माज्जु (Majju),
786) माझि (Majhi),
787) मातनछें (Matanchhen),
788) माताङ (Matang),
789) माताङ्गुलु (Matangulu),
790) माथेमा (Mathema),
791) मानन्धर (Manandhar),
792) मान्छिकः (Manchika),
793) माय्‌कें (Mayeken),
794) माय्‌कें (Mayken),
795) माय्‌बञ्जाः (Mayebanjaa),
796) मारिखु (Marikhu),
797) मालाकार (Malakar),
798) मालि (Mali),
799) मास्के (Maskey),
800) माहां (Mahan),
801) माहांका (Mahanka),
802) मिखातगो (Mikhatago),
803) मिश्र (Mishra),
804) मुगल्छें (Mugalchhen),
805) मुगुथि (Muguthi),
806) मुनंकर्मी (Munankarmi),
807) मुनिकार (Munikar),
808) मुलगुथि (Mulguthi),
809) मुलेपति (Mulepati),
810) मुल्मी (Mulmi),
811) मुसा (Musa),
812) मुसिखल (Musikhala),
813) मुस्या (Musya),
814) मुस्याख्वो (Musyakhwo),
815) मुस्याङ (Musyang),
816) मुस्याजु (Musyaju),
817) मुस्याबागः (Musyabaga),
818) मूल (Mool),
819) मेय्‌पु (Meypu),
820) मेसानायो (Mesanayo),
821) मोंय् (Monye),
822) म्हारि (Mhari),
823) म्हारिखुं (Mharikhun),
824) म्हासुमाला (Mhasumala),
825) म्होह (Mhoh),
826) यकादसी (Yakadasi),
827) यगोल (Yagol),
828) यमा (Yama),
829) यमि (Yami),
830) यलाय् (Yalaye),
831) यले (Yale),
832) याँचा (Yancha),
833) याँमत (Yanmata),
834) याइंचा (Yaincha),
835) याक माकः (Yakamaka),
836) याक मिसा (Yakamisa),
837) याकछें (Yakachhen),
838) याकामि (Yakami),
839) यान्द्यो (Yandyo),
840) योगल (Yogal),
841) रघुबंशी (Raghubanshi),
842) रजक (Rajak),
843) रञ्जित (Ranjit),
844) रञ्जितकार (Ranjitkar),
845) राइठोर (Raithor),
846) राजकर्णिकार (Rajkarnikar),
847) राजकुल (Rajkul),
848) राजचल (Rajchal),
849) राजथला (Rajthala),
850) राजबाहक (Rajbahak),
851) राजभण्डारी (Rajbhandari),
852) राजलवत (Rajlawat),
853) राजवंशी (Rajbanshi),
854) राजवैद्य (Rajvaidya),
855) राजोपाध्याय (Rajopadhyaya),
856) राठौर (Rathaur),
857) रामुदामु (Ramu Damu),
858) राय (Raya),
859) रिमाल (Rimal),
860) लघु (Laghu),
861) लव (Lawa),
862) लवजु (Lawaju),
863) लवत (Lawat),
864) लवसीं (Lawasin),
865) लवुस (Lawus),
866) लांकोमि (Lankomi),
867) लाइबा (Laiba),
868) लाकौल (Lacoul),
869) लाखा (Lakha),
870) लाखाजु (Lakhaju),
871) लाखे (Lakhe),
872) लाखेभिन्द्यो (Lakhebhindyo),
873) लाखेमरु (Lakhemaru),
874) लागे (Lage),
875) लागेजु (Lageju),
876) लाछि (Lachhi),
877) लाछिमस्यु (Lachhimasyu),
878) लाम्चा (Lamcha),
879) लालुव (Laluwo),
880) लासिवा (Lasiwa),
881) लिगल (Ligal),
882) लिवि (Libi),
883) लुंवञ्जार (Lubanjar),
884) लेप्चा (Lepcha),
885) लेबा (Leba),
886) लोहँकःमि (Lohakami),
887) लोहला (Lohala),
888) ल्वहंकपा (Lwohankapa),
889) ल्होरा (Lhora),
890) वँय् (Wanye),
891) वंत (Wanta),
892) वन (Wan),
893) वस्ति (Wasti),
894) वाः (Wa),
895) वाङाय (Wangaya),
896) वाङ्ङायेयो (Wangngayeyo),
897) वाताङकछि (Watangkachhi),
898) वासिंछ्याकः (Wasinchhyaka),
899) वासिन्द्यः (Wasindya),
900) वास्या (Wasya),
901) वेंजु (Wenju),
902) वेजु (Weju),
903) वैद्य (Vaidya),
904) शंखदेव (Shankhadev),
905) शर्मा (Sharma),
906) शाक्य (Shakya),
907) शाक्यवंश (Shakyavansa),
908) शाही (Shahi),
909) शिकमरु (Shikamaru),
910) शिखरकार (Shikharkar),
911) शिलाकार (Shilakar),
912) शिल्पकार (Shilpakar),
913) शिवहरि (Sivahari),
914) शिवाचार्य (Shiwacharya),
915) शुक्ल (Shukla),
916) शुद्धकार (Suddhakar),
917) श्याउला (Shyaula),
918) श्यामा (Shyama),
919) श्रीखण्ड (Shreekhanda),
920) श्रेष्ठ (Shrestha),
921) श्रेष्ठाचार्य (Shresthacharya),
922) सँय् (Sanye),
923) संखद्यः (Sankhadya),
924) संगत (Sangat),
925) सकित्वाय् (Sakitway),
926) सतः (Sata),
927) सतजु (Sataju),
928) सत्ता (Satta),
929) सबा (Sabaa),
930) साँगाछें (Sangachhen),
931) साँय् (Sanya),
932) सांगामि (Sangami),
933) सांय्‌जु (Sanyju),
934) साःछें (Saachhen),
935) साःपु (Saapu),
936) साकुमि (Sakumi),
937) साखः (Sakha),
938) साखकःमि (Sakhakami),
939) साखकर्मी (Sakhakarmi),
940) साख्वा (Sakhwa),
941) साचिन (Sachin),
942) साध (Sadha),
943) साय्‌मि (Sayami),
944) सार्कि (Sarki),
945) सार्किबाउचा (Sarkibaucha),
946) सालालिक (Salalik),
947) सालिके (Salike),
948) साही (Sahi),
949) साहु (Sahu),
950) साहुखलः (Sahukhala),
951) साहुचा (Sahucha),
952) सिँकःमि (Sinkami),
953) सिंकु (Sinku),
954) सिंख्वाल (Sinkhwal),
955) सिंनसिं (Sinnasin),
956) सिंन्या (Sinnya),
957) सिंबञ्जार (Sibanjar),
958) सिंह (Singh),
959) सिकर्मी (Sikarmi),
960) सिकु (Siku),
961) सिग्वाय् (Sigway),
962) सिचु (Sichu),
963) सिजख्व (Sijakhwo),
964) सिजापति (Sijapati),
965) सितिखु (Sitikhu),
966) सिनारिँ (Sinarin),
967) सिन्केमन (Sinkemana),
968) सिन्केमनि (Sinkemani),
969) सिन्ताकल (Sintakala),
970) सिन्ताकले (Sintakale),
971) सिन्दुरकार (Sindurkar),
972) सिन्दुराकार (Sindurakar),
973) सिन्धु (Sindhu),
974) सिन्या (Sinya),
975) सिन्हख्वं (Sinhakhwon),
976) सिपाइ (Sipai),
977) सिमांगैडा (Simagaida),
978) सिमाक (Simaka),
979) सिमाछ्वा (Simachhwa),
980) सिलंथा (Silantha),
981) सुकमनि (Sukamani),
982) सुकुपायो (Sukupayo),
983) सुकुभट्टु (Sukubhattu),
984) सुकुमन्त (Sukumanta),
985) सुकुलासि (Sukulasi),
986) सुखि (Sukhi),
987) सुजकां (Sujakan),
988) सुजखु (Sujakhu),
989) सुर्यवंशी (Suryabanshi),
990) सुलु (Sulu),
991) सुल्पे (Sulpe),
992) सुल्प्या (Sulpya),
993) सुवाः (Suwaa),
994) सुवाल (Suwal),
995) सुवेदी (Subedi),
996) सेलालिक (Selalik),
997) सेवाचार्य (Sewacharya),
998) सैंजु (Sainju),
999) सैजु (Saiju),
1000) सोम्नामे (Somname),
1001) स्थापित (Sthapit),
1002) स्यःस्यः (Syasya),
1003) स्यापु (Syapu),
1004) स्यार्बा (Syarba),
1005) स्वंगमिखा (Swongamikha),
1006) स्वनेप (Swanepa),
1007) स्वपु (Swapu),
1008) स्वाथ्रा (Swathra),
1009) हँजु (Hanju),
1010) हंयजु (Hanyeju),
1011) हलवाइ (Halwai),
1012) हाँछे (Hanchhen),
1013) हाँजु (Haanju),
1014) हाँय्‌मो (Hanymo),
1015) हांथां (Hanthan),
1016) हांय्‌ला (Hanyla),
1017) हाकु पोतासि (Haku Potasi),
1018) हाकुतरी (Hakutari),
1019) हाकुदुव (Hakuduwo),
1020) हाछेथु (Hachhethu),
1021) हाडा (Hada),
1022) हादि (Hadi),
1023) हानां (Hanan),
1024) हामो (Hamo),
1025) हालाहुलु (Halahulu),
1026) हालेयो (Haleyo),
1027) हालेयो जोशी (Haleyo Joshi),
1028) हिँचोमि (Hinchomi),
1029) हुखासिं (Hukhasin),
1030) हुख्याः (Hukhya),
1031) हुचि (Huchi),
1032) हेउम्बा (Heaumba),
1033) हेका (Heka),
1034) हेम्बा (Hemba),
1035) हैजु (Haiju),
1036) होना (Hona),
1037) होरा (Hora),
1038) होराजु (Horaju),
1039) ह्ङपाँछें (Hngapanchhen),
1040) ह्यंगुमिखा (Hyangumikha),
1041) ह्यंगोजु (Hyangoju),
1042) ह्यंग्वाः (Hyangwa),
1043) ह्याउँथ्वं (Hyaunthon),
1044) ह्योजु (Hyoju),
1045) ह्वँ (Hwon),
1046) ह्वापा (Hwapa) ,

Monday, August 29, 2022

नेवारलाई हेप्नु मिल्छ तर नेवा संस्कृतिलाई र सभ्यतालाई अपमान गर्न मिल्दैन ।

 

"नेवारलाई हेप्नु मिल्छ तर नेवा संस्कृतिलाई र सभ्यतालाई अपमान गर्न मिल्दैन । "  

- प्रकाश सायमि

 
१. हालै एकजना नाम थाह नभएका कमेडियनले नेवा संस्कृति र नेवा चरित्रमाथि व्यँग्य गर्दै कमेडी प्रस्तुत गरेछन् , नराम्रो होइन त्यो काम निकृष्ट हो भनेर म घोर भत्र्सना गर्दछु । 
 
२. कमेडीका नाममा हँसाउने भन्दै स्ल्यापस्टिक कमेडी , क्यारिकेचर गर्ने अनि स्पिन अफ कमेडी गर्ने एउटा वाहिता शृँखला चल्दै आएको छ , यो हाम्रो कलात्मक अज्ञानता र अध्ययन ( रिफ्रेसमेन्ट कोर्स ) को अभावले हो । कान्तिपुर टेलिभिजनमा लामो समयदेखि एउटा सिरीयलमा एक महिलालाई हाकु पटासी लगाइदिएर अशुद्ध नेपाली बोल्ने महिला ( नेवारनी) का रुपमा देखाइयो , त्यसवेला पनि काठमान्डूका नेवारले आपत्ति जनाएनन् , त्यो दुवैको बदमाशी टीभी चलाउने साहूको पनि अनि सिरीयल बनाउने सर्जकको पनि । 
 
३. कमेडी गर्नेहरुले नबुझेको कुरा । कमेडी भनेको अभिनयको नवरस मध्ये एक रस हास्य रस हो , यसमा रसको काव्य हुनुपर्छ ताकि यसमा नक्कल, बाजारुपन वा भद्दा देखिने कुनै कला होस् । 
 
४. रह्यो कुरा , नेवार र नेवा सभ्यतामाथिको कटाक्ष । 

नेवार जाति हो , नेवा संस्कृति हो ।  


Nepal - Khokana - Streetlife - 
Newar People In Front Of Their Home. Photographer : Manfred Sommer

नेवा संस्कृति विश्वको सबैभन्दा सर्वप्राचीन संस्कृति हो । फ्रान्सले आफूलाई शक्तिशाली संस्कृतिका हिमायती ठान्छ भने फ्रान्सकै लेखक आन्द्रे जिडले काठमान्डूको नेवा संस्कृतिलाई सम्मान गर्दै आफ्नो पुस्तक 'दी इम्मोरलिस्ट' मा सम्मानपूर्वक लेखेका छन् । स्वीडिश लेखक इन्डीगमार बर्गमान र फ्रान्सेली लेखक सिल्भाँले लेखेका नेवा संस्कृति , लोक गीत र भाषाका वारेका पुस्तक बजारमा अहिले पनि पाइन्छ ।
 

नेवार जाति हो नेवा राष्ट्र चिनाउने भाषा हो । 

 


 
संयुक्त राष्ट्र संघको बडा पत्रमा नेपालको राष्ट्रभाषा नेवारी र नेपालको मौलिक लिपि रञ्जना भनेर तत्कालीन शाही शासक महेन्द्रले स्वयम्ले उल्लेख गरेका छन् । धेरैलाई थाह नहुन सक्छ , भारत पाकिस्तान विभाजन हुने अन्तिम मिटिँग शिमला हाउसमा भएको वेलाको रात पाकिस्तानका तर्फबाट तीन कडा प्रस्ताव राखेका थिए , जसलाई भारतका हुनेवाला प्रधानमन्त्री पंडित नेहरुले घुँडा टेकेर समर्थन गरे , त्यसमा एक थियो , यो वार्ता सकेर निस्किँदा म नेहरु निस्किने ढोकाबाट निस्किन्नँ , मलाई नयाँ ढोका बनाइदिनू । हामी उर्दू भाषा र लिपि लिएर हाम्रो राष्ट्रीय भाषाका रुपमा लिएर जान्छौँ । भारतले बोल्दै आएको पुरानो भाषा र लिपि पाकिस्तानले लगेपछि नागरी लिपि ( जसलाई देवनागरी पनि भनिन्छ ) हिन्दुस्तानले आफ्नो बनायो , हिन्दी बनाउन पाएन । यसको प्रत्यक्ष प्रभाव नेपाललाई पर्यो , भारतले देवनागरी र हिन्दी आफ्नो भाषाका रुपमा दर्ता गरेपछि नेपालका शासक इतिहासका शरणमा परे र नेवारी भाषालाई राष्ट्रीय भाषामा अपनाए ।
 
तर हेप्न र दबाउन पनि छोडेनन् , पञ्चायतमा त झन बढी नै दमन भयो । देशमा गणतन्त्र आएपछि पनि यो भाषाको सम्मान हुनुको कता कता अपमान हुँदै गएको देखिन्छ ।
 

नेवा संस्कृति हो , सभ्यता हो जातियता होइन । 

भारतबाट एक अतिथिका रुपमा वहिदा रहमान नेपाल आउँदा उनले राजदूतावासका अधिकारीलाई 'नेपालको मौलिक खाना खुवाउ' भनिन् । राजदूतावासका कर्मचारीले रेष्टुराँमा लगेर दाल भात खुवाए ..
 
तिनले भोलि पल्ट टेलिभिनको एउटा अन्तर्वार्तामा गुनासो गरिन् , "यो त भारतकै खाना भयो नि नेपालको आफ्नो खाना छैन ? " अन्तर्वार्ता प्रसारण भएपछि एम्बेसीवालाको बुद्धिको ढक्कन खुल्यो र नेवारी सम्यः बजी खुवाए । भन्नै पर्छ , नेपालको संस्कृति एकछिन त्यहाँ बाँच्यो । अस्ति भन्दा अघिल्लो पटक भारतका पूर्व प्रधानमन्त्री राजीव गान्धीका छोरा राहुल गान्धी नेपाल आउँदा उनले भुतु ( भान्साघर ) मा गएर सम्यः बजी नै खाए र यो भारतीय मिडियामा कति भाइरल भो , सर्वजनीन नै छ ।
 
आज पनि नेपाल र नेपालीलाई चिनाउने भन्ने वित्तिकै नेवारी संस्कृति र नेवा सभ्यताको कुरा अगाडि सारिन्छ तर थाह नपाउने गरी काठमान्डूको नेवारलाई गाली पनि गरिन्छ ,
 
सन्दर्भ एक -काठमान्डूका नेवारले तराईको मधेशीलाई 'मनु मखु मस्र्या भन्छ' भनेर कुरा उठाइन्छ ।
 
यो सरासर गलत हो , यो कुनै नेवारले भनेको नभइकन एक पन्त थरका हास्य कलाकारले एउटा कमेडी सिरीयल 'हिले माछा' मा प्रहर्सन बनाइएको थियो र पञ्चायत कालको राष्ट्रीय टेलिभिजनबाट प्रसारण गरियो, सर्वव्यापी भयो । यसमा सिरीयल बनाउने , सिरीयल पास गर्ने अनि टेलिभिजनका हाकिम साहबको नियतको खोट छ नेवारको होइन । तर अहिले सम्म अन्जान रुपमा नेवारलाई दोषी बनाइएको छ । यसमा कुनै नेवार लेखक वा संस्कृतिकर्मीले जागरुकता देखाएनन् ।
 
नेवारहरु बोलेनन् , तर नेवार लेखक कलाकार जो शक्तिले माथि पुगे ती काठमान्डूका छैनन् काठमान्डू उपत्यका बाहिरका छन् जो आफैँ नेवार भाषा जान्दैनन् , बोल्दैनन् र नेवा संस्कृति जान्दैनन् तीबाट के अपेक्षा गर्नु । 
 
~काठमान्डूबाट प्रकाशित हुने छ ओटा दैनिक पत्रिकामा कहिले नेवारभाषी सम्पादक हुन पाएनन् , कसले संरक्षण वा सुरक्षा गर्ने ? जानेर बुझेर कुन टेलिभिजनमा नेवारभाषी व्यक्ति सीइओ वा जीएम भए ? यो विडम्बना त छँदैछ ।
नेवार र नेवा संस्कृतिलाई पञ्चायतकाल शुरु भएदेखि नै अलि बढी दबाब र व्यँग गरिएको पाइन्छ , विशेषतः मुख बँग्याएर ट ट म म गरेर बोलेपछि कमेडी मान्ने परम्परा अगि त्यति थिएन , यसपछि बढ्दै गयो , बढ्नुको प्रमुख कारण काठमान्डूको मौनता । 
 
एउटा उदाहरण लिउँ , ०४५ सालको भूकम्पमा पीडितको सहायतार्थ गरिएको एउटा कार्यक्रममा पन्त थरका ती कलाकारले तराईका एक मन्त्रीको नक्कल गर्दा तत्कालीन सञ्चारमन्त्री थाहरुले ती कलाकारलाई व्यान्ड गर्नुपर्छ भने पछि सारा कलाकार एक भएर ती पन्तलाई शोषण गरे तर त्यो पन्तको समर्थनमा एक्ला नारायणगोपाल मात्र उठे । त्यसपछि नारायणगोपालका विरुद्ध पत्रपत्रिका खनिए, उनलाई जाँड सम्राट भनियो , रक्सी खाएर गीत गाउने भनियो , अशुद्ध गाउने भनियो त्यो आजसम्म जारी छ । कैँयौ कलाकार रक्सी खाएर झगडा गरेको इतिहास छ , रक्सी खाएर कुटाइ खाएको इतिहास छ तर नारायणगोपाललाई चैँ बदनाम गरियो अरु त अरु नारायणगोापलकै विरुद्ध नेवारहरु लागे किन भन्दा नारायणगोपालले खस भाषाको नेपाली गीत धेरै गाए , नेवारभाषाको गीत गाएनन् भनेर । त्यस्तो नारायणगोपाललाई पनि खेद्न छोडेनन् , दार्जीलिँगको डुवर्सबाट आएका गायकले नारायणगोपालले स र श छुट्याउन जान्दैन सम्म भने । यस्ता धेरै विडम्बना र विवादहरु छन् , कारण नेवारको सहनशीलता नै हो । 
 
नेवारी संस्कृतिमा कठोरता भन्दा कोमलता छ , यो विश्वव्यापी कुरा हो । विश्वका धेरै राष्ट्रको राजधानीको आफ्नै मौलिक जात्रा वा पर्व छैन , जापानको टोकियोको छोडेर तर काठमान्डू एउटा यस्तो राजधानी हो यसको आफ्नो मौलिक पर्व छ हाम्रो छिमेकी मुलुक भारतको राजधानी दिल्लीको आफ्नो पर्व के हो ? छैन । बरु कलकत्ताको छ , पञ्जाबको छ । राजधानी भएर सांस्कृतिक हुने सौभाग्य काठमान्डूले मात्र पाएको न्यूयोक वा लण्डनले पाएको छैन ।
नेवा संस्कृति र यसको कोमलतालाई बुझौँ । 
 
काठमान्डूका नेवारले महाराष्ट्रका मराठीले जस्तो बाहिरीया खेदौँ भन्ने अभियान थाल्यो भने अर्को विपद आइपर्छ । काठमान्डूका मेयर बालेन्द्र साहले अहिले चालेको कदम नेवा संस्कृति बचाऔँको एउटा अभियान पनि हो , एमाले , माले , काँग्रेस , माओवादी वा राजाले कति नेवार संस्कृतिका नाममा अभद्रता ल्याएका रहेछन् अहिले त देखियो नि ।

पुनश्चः यो विवाद यति चरममा पुगेर सांस्कृतिक खलल (अशनि संकेत ) आइसक्न लाग्दा पनि नेपालका प्रतिष्ठित, सम्मानित , माला धेरै लगाएका हास्यकलाकारहरुको अभिव्यक्ति नआउनु आफैँमा हास्यास्पद कुरा हो ।
 

Thursday, February 3, 2022

कर पुलीगु नेपालमण्डल व सेनाया ब्यारेक

कर पुलीगु नेपालमण्डल व सेनाया ब्यारेक


डा.रोशन श्रेष्ठ

मचाबलय् सेना पुलिसया ख्वा: स्वयेगु धैगु दुर्लभ । ईमित खंकेत कि छुं त:धंगु अपराध जुइमानी, कि मखुसा गनं तापाक्क वनेमानी । जि स्वनिग: पिने जूबलय् या खँ अथे ख: ।

लिपा जि स्वनिगलय् च्वं वया । थन वयेधुंका धा:सा धुच्चा पतिं सेना पुलिस खनीगु । सुथय् त्य:लं द्य:थाय् वं सां नं ब्यायाम धका सिपैं त लँय् ब्वाँय् ब्वाँय् जुयाच्वंगु खनी । न्हिनय् स्कुल वा सनिलय् बजार वं सां नं थाय् थासय् सिपैं त च्वनाच्वंगु खनी । वं वं थाय् सिपैं त खना जि अजु चाल ।

मतिइ वल कि ‘थ्व थासय् अपराधि खुँ डाका बलत्कारी त जक च्वनीगु कि छु थें? छाय् थुलिमछि सिपैं त थन तयात:गु?’
छम्ह त्वालय् च्वंम्ह हेडमास्टर ककायाके न्यना । ‘जताततै आर्मी पुलिस देखिन्छ, किन होला ? यहाँको मान्छे चोर डाँका धेरै छ हो?’

वयकलं कनादिल “अथे मखु, थन लिक्क यक्व ब्यारेक त दु, अन तालिम सालिम याइगु जुया इपिं हे बरोबर ब्यारेकं पिहाँ वइगु जुया लँय् सिपैं त यक्व खनीगु ख: । थन खुँ डाँका धयापिं सुं नं मदु । थन ला छेँय् छेँय् तालं ग्वयेगु ता: हे मदु । तालं हे ग्वयेम्वा: । थन छुं नं तनी मखु । थज्यागु थासय् खुँ डाँका दइला?”

वय्‌क:या खँ न्यना जि त्वा: छचा: चा:हिला स्व:वना । धात्थें हे ख:का । सुयाँगु हे छेँय् नं तालं ग्वयेगु मदु । जिमिगु छेँय् नं ता: ग्वयेगु मदु धका अबलय् तिनि होस दत । ता: हे ग्वये म्वा: खनी सा । थन खुँ डाका मदु खनीसा धका जिगु मनय् सन्तोक जुल ।

यक्व दँ लिपा, छन्हु छम्ह नां धाये मय:म्ह छम्ह मयजुं न्ह्यसं न्यना दिल -
“रोशन! स्वनिगलय उल्लि मछि ब्यारेक त दयेका: त:गु दु । छाय् स्यू ला? नेपालय् माओबादि आन्दोलन जुइ न्ह्य: स्वत धा:सा बच्छि स्वया नं अप्व: सिपै त नेवा:त घेरे याना च्वंच्वंगु खने दु । इपिं नेवा:त खना सिक्क ग्या: जुइ । मखुसा नेवा:त च्वंगु थासय् जक उलिमछि सिपैं त छाय् तये माल? ”

ख: । नेवा:तय्‌त जक घेरे याना मोर्चा दयेका च्वंच्वंगु जुया नेपा:या सिपैं त पश्चिमं माओबादीतय्‌सं लडाइ याना ह:बलय् ल्वाये मफुत धका झीसं खन ।

अले उकेंया मेगु पक्ष नं दु । व ख: नेवा:तय्‌गु थाय् नेपा:या खस-बर्मू सरकारया नितिं लुँया खेँय् थ्वकिम्ह माखा थें नं ख: । छाय् धा:सा नेपालय् गुलि नं कर संकलन जुइ, उकिंया ७५% कर नेवा:तय्‌गु थाय् (नेपाल मण्डल व पिने पिने नेवा:बस्ति च्वनाच्वंगु थाय्) पाखें वइगु ख: । करीब १८% ति कर मधेस-तराइ पाखें वइगु ख: । थ्व कर पाखें व:गु या ८०-९०% धिबा कर्मचारी पिन्त तलब नकेत फुका च्वंगु ख: । थूसिइ निसें १००% हे कर तलब नकेत फुकिइगु बजेट वल ।

नेवा:तय्‌गु थासय् व मेमेथाय् बिकास यायेत धका सरकारं खर्च याइगु धिबा दक्वं धयाथें बिदेशी अनुदान, दान, दयामाया या लिच्व: ख: । ऋण कया नं बिकास याइ, व ऋण धा:सा दक्वं नेपा:मिया छ्यनय् लाइगु ख: ।

धायेबलय् कर धका झीसं पुलेगु व झीगु थासं सरकारया म्हिचाय् वनीगु धिबा दक्वं नेपाल सरकार व कर्मचारीपिन्सं नइगु आहारा जुयाच्वंगु ख: । कर्मचारी तन्त्रय् स्वत धा:सा ८०% ति खस-बर्मू दु ।

थथे धायेबलय् मोटामोटी कथं नेपालया करप्रणाली धयागु नेवा:आदिभुमियात लुटे याना खस-बर्मू पिन्त पोसेयायेगु प्रणाली ख: । यदि नेवा:तसें कर बहिष्कार अभियान यात धा:सा, अथवा, जिमिगु थासय् कर काये दैमखु धका करमुक्त क्षेत्र दयेकल धा:सा नेपालया कर्मचारीतन्त्र तलब हे नये मखना क्व:दली ।

तर नेवा:तसें अथे करबहिष्कार आन्दोलन याये फै मखु । छाय् धा:सा नेवा: बस्तिया छचा:खेरं सैनिक ब्यारेक, प्रहरी तालिम केन्द्र, सुरक्षा अफिस आदि तया त:गु दु । निगु मेजर नेवा:बस्तिया दथ्वी छगू कि छगू सेना ब्यारेक तया त:गु हे दइ । थ्व धयागु नेवा:बस्ति-नेवा:बस्ति दथुइ सामरीक सम्बन्ध त्वा:थलेगु नीति ख: । नेवा:तय्‌त सामरीक एकता याये मफयेकेगु नीति कथं थथे नेवा:बस्ति लिक्क लिक्क सेनापुलिस तैनाथ यानात:गु ख: । थ्व खँ नेवा:बस्तिया नक्सा व सेना पुलिस ब्यारेकया नक्सा व बस्ति बस्ति स्वाइगु लँपुया नक्सा नापं तया स्वत कि तप्यंक खने दै ।

ब्यारेक त अथे तयात:गु मतलब छु धा:सा यदि सामरीक रुपं नेवा:तसें बिद्रोह यात धा:सा २० मिनेट दुने सैन्य दमन याये फयेक सेनापुलिस तैनाथ यानातयेगु नीति ख: । उकिसनं नेवा:तय्‌सं सेना पुलिस या जागीर यायेमय: अले नीतिगत तहतक नेवा:त थ्यं नं मथ्यं । छम्ह निम्ह च्वय् थ्यंपिं नेवा: दुसां तवि इपिं नेवा:भावना मदुपिं व नेवा:समाज सामरीक नीतिया शिकार जुयाच्वंगु वा:मचा:पिं हे ख: । थथे जुया थपाय् धंगु सामरीक थ्रेटयात नेवा:तय्‌सं वा: चायेके मफु ।

अर्थात, ची हाकलं धायेगु ख:सा “नेपालया सैन्य संरचना नेवा:तय्‌त कजेयायेगु उद्देश्यं दयेका त:गु दु, उकिं या छगू हे जक कारण थ्व ख: कि नेवा:तय्‌गु आदिभुमि खस-बर्मू सरकारया कर म्हयेगु उद्योगस्थल ख:।”

साभार-  रोशन श्रेष्ठजुया फेसबुक पेज पाखेँ 

Sunday, January 30, 2022

गय् जक सोझा पिं धयागु का थुपिं? हेत्तेरी ।


गय् जक सोझा पिं धयागु का थुपिं ? हेत्तेरी ।

- डा.रोशन श्रेष्ठ   

चेपाङ व नेवा तये दथुइ समानतायात कया भाजु रोशन श्रेष्ठं च्वया दिगु छगु अनुसन्धानात्मक च्वसु - ब्लगर

(... यक्वसिनं मस्यूगु खँ छु ख: धा:सा चेपाङ धयापिं नेवा:त नाप जेनेटिकल्ली दकलय सत्तिइपिं जनजाति नं ख: । नेवा: बस्तिया ज:ख: जंगली जीवन हनीपिं चेपाङ समाज या इतिहास बाँलाक्क अध्ययन जूगु मदु । तर इमिगु भाय् व DNA या छुं छुं अध्ययन धा:सा जूगु दु । नेवा: मौलिक खँग्व: व चेपाङ मौलिक खँग्व: दथुइ २८ प्रतिशत खँग्व:त ज्व:ला: धका भाषाशास्त्रिपिन्सं धा:गु दु । (स्वयादिसँ वारेन ग्लोवरया च्वसू त)। जब कि चेपाङ व नेवा: दथुइ सामाजिक अन्तरसम्बन्ध मदु । अथे जू सा अहम न्ह्यस: थ्व दु कि - सामाजिक अन्तर्सम्बन्ध मरुसां तबि २८ प्रतिशत मछिं मौलिक खँग्व: गय् जुया: ज्व: लात? ..)

छम्ह थेकदार गामय् वइ । मिखाय् चस्मा, ल्हातय् घरी, म्हिचाय् सुर्य चुरस बट्टा, अले चत्त नक्सां फिल्तर दू पत्तिइ चुरस फ्वाँय् फ्वाँय् साला: कुँ ल्ह्वया च्वनिइ । गामय् न्हूम्ह मनू खन कि अथें हे हुल मुनिइगु थासय् थज्याम्ह मनू वयेवं छु माल । ४म्ह ५म्ह छक्वलं मुं वइ ।
'के छ भाइ?' थेक्दारं छक्वलं न्यनी ।
 मुं वइपिं छुं धाये मछा:सें वास्यां न्हिली ।
'चकलेट खाने?' थेकदारं चकलेत इना बिइवं मेपिं नं हुरुरुरु मुं वइ ।
 मनू हूल मुनेधुंका: गामय् भतिचा बल्लापिं थें च्वंपिन्त थेकदारं न्यनी ।
'के काम गर्छौ भाइ? काम गर्ने हो?'
 'पाए त गर्ने हो नि । के काम हजुर?'
 'बाटो खन्ने हो । कमाइ राम्रो हुन्छ । ल गर्ने भए भन । कति जना छ ?'
 'कति जना चाहिने हजुर?'
 'चाहिन्छ २०-२५ जना । आइमाइ बच्चाहरु हुँदैन । बाटो खन्ने काम हो, अल्लि गाह्रो छ ।'
 'लु हामी त गर्ने हजुर । के दिन्छ?'
 'खान बस्न सबै थेकदारले दिन्छ । काम सक्केपछि हिसाब गरेर पैसा दिन्छ ।'
गामय् च्वं पिन्सं थ:थ: ख्वा: स्वया: इमिगु थ:गु भासं क्वालक्वाल खँ ल्हाइ । थेकदारं हाकनं धाइ ।
'ल म भोली आउँछु । को को काम गर्ने हो सल्लाह गरेर कति जना छ भोली भन्नु । काम गर्न जाने भए पर्सि नै लान्छु ।'
गामय् बल्ला:थें च्वंपिं दक्व ल्यायम्ह व बाज्य:वंपिं ज्या यायेत तयार जुइ । कन्हय् खुन्हु थेकदार या ल्यू ल्यू वनी । अले लँ चायेकेगु दुर्गम गामय् वना टहरा दयेका: च्वनी । अन थ्यनेवं मेम्ह थेकदार नाप लाका बिइ । न्हापायाम्ह थेकदार बेपत्ता जुइ । 
मेम्ह थेकदार नं पासा थें हे । तस्कं न्ह्यइपुक खँ ल्हायेमा:म्ह । थुया नयेत सिलावरया बसजा: थेकदारं हया बिइ । गामय् चाया थलयात म्हालासाला यानां छ्यलेमा:पिन्त सिलाबरया न्हू बसजा: ब्यूबलय् ,ओहो...., ज्यामित सकलें दंग जुल । व हे थेकदारं दाल जाकि आलु चि बोरा बोरा हयाबिइ, मसला नं हयाबिइ । गामय् बाँलाक्क भ्याकुर तकं नयेमखंपिन्त जाकिया जा, आलु तरकारी व दाल, अले मसला तया नये खंबलय् मेगु छु माल? तस्कं लय लय ताया त्यंक त्यंक नइ । देनेत पालया ब्यवस्था नं थेकदारं हे यानाबी । गामय् सु व घाँय या पौ चिनात:गु छेँय् च्वनेमा:पिं, व नं वा वल कि न्ह्याबलें ज्वया व: । छफुति ल: ज्वयामवइगु पालया दुने च्वने खंबलय् मेगु छु माल? स्याउला माला मिया हया ज्यामितसें हे देनेत थाय् दयेकल ।
स्वन्हु प्यन्हु तक ज्या नं छुं याये म्वाल । पाल तयेगु, देनेगु थाय् दयेकेगु, साक्क ज्वरेयाना नयेगु, अले आरामं देनेगु, तस्कं मस्ति यात इमिसं । छुं दिं लिपा निसें ज्या शुरु जुल । सुथय् दँसां निसें बहनिइ ख्यूं मजूतक इमिसं नुग:तया ज्या याइ । थेकदार नं इमिगु ज्या स्वया लय् ता: । नये त्वने व देने दया इपिं नं लय् ता । जाकि आलु दाल मफुनिबलय हे मेगु बोरा थेकदारं हये धुंकिइ । ज्यामितसें नं गथे धाल अथे ज्या यायां ६ ला बित । ६ ला दुने इमिसं यक्व हे लँ म्हुल ।
खुला लिपा छन्हु थेकदार ख्वख्वं वल । इपिं दक्वं अजु चाल । दक्वं नापं मुना न्यन, छाय् छु जुल?
थेकदारं ख्वख्वं धाल -
'थ्व लँ म्हुइगु ज्या कया जि बरबाद जुल । जिगु धिबा नं दक्वं फुत । जित: घाता जुल । जि नांगा जुल । बरबाद जुल ।'
मस्त जुया ज्या यानाच्वंपिन्त तुफान व:गु थें जुल । सुनामिं बस्वा:थें जुल । सुनां नं छुं न्ववाये मफुत । छम्हसिनं तीजक न्यन ।
'आ: झी छु यायेगु ले?'
थेकदारं धाल - 'आ: झी छु यायेगु? आ: कन्हय निसें ज्या यायेमखुत । धिबा नं वइ मखुत । जि बरबाद जुल ।' थथे धाधां हि हि लना ख्वल ।
ज्यामिपिं दथुइ थ:थ: खँ जुइ ।
 'झीत ज्या याना धिबा नं बिइ धा:गु मखुला?'
 मेम्हसिनं धाइ
 'अपाय् च्व द्य: थें भिं म्ह थेकदार ख्वया च्वन । जित नं ख्वये मास्ते वल ।'
 मेम्हसिनं धाइ
 'उइके हे धिबा मदु हँ । झीसं गथे ति धायेगु?'
 मेम्हसिनं धाइ
 'धिबा ति धका: छक्व: धाये नु रे ।'
इमिगु भासं इमि खँ ल्हाना च्वनीबलय् थेकदार गब्लें तस्स: गब्लें चिस्स: याना ख्वया हे च्वनी । ख्वयाच्वंम्ह थेकदारयात 'धिबा ति' धका सुनां नं धाये छाली मखु ।
छम्हसिनं तीजक धाइ
 'जिपिं छु याये ले साहु जि?'
थेकदारं धाइ - 'स्व: छिमिसं उल्लिमछि दु:ख सिया: ज्या: यागु खना जि नुगलं सह यायेमफुत । जिं जिगु घडि नं मियाछ्वया । अंगू नं मियाछ्वया । दक्व मिया: थुलि धिबा ज्वना वइगु दु । थ्व हे धिबा छिमित इना बिइ । छिपिं आ: म्वाल, थ:गु गामय् हे हुँ ।' थथे धाधां हाकनं थेकदार ह्वाँय् ह्वाँय् ख्वइ ।
'म्वाल म्वाल साहु, ख्वयेमते । देवं हे झीत दु:ख बिल । छु याये?' छम्ह ज्यामिं उल्ता साहुयात हेयकिइ । साहुलं उइके दुगु धिबा सकसितं इनीबलय म्हतिं ५०० तका थ्याइ । ५०० तका दाँ ज्वना ज्यामिपिं छेँ लिहाँ वनेत वनी ।
लँ दथुइ थ्यंबलय् छम्हसिनं धाइ
'मजिल, झी ६ ला मछिं ज्या याना आ: लिहाँ वनेबलय् थथे पुलांगु वस:फिनां छेँय् वनेगु ला?'
 'ख: ख: वस: छजू ला न्हूगु हे फी माल'
अले सकलें छगू बजारय् वना वस: छजू छजू न्याइ । हूल मुनां वस: न्या:व:पिन्त पसल्या साहुजुं न्यनी - 
'छिमिला मोहनी वल कि छु?'
 'मखु साहु । लँ म्हुइत वना वयापिं । जिमि साहु द्यात हँ धका थुलि धिबा बियाहल ।'
अथे खँ ल्हाल्हां थ:गु धिबा फुका वस: छजू छजू न्हू पुना इपिं दक्वं गामय् लिहाँ वनी ।
६ला तक लँ म्हूपिन्त ५०० जक ज्याला बिल हँ धका न्हाय्‌पं न्हाय्‌पं जुजुं छम्ह पत्रकारतक थ्यनी । व पत्रकारं गां म्हसिइका अन च्वंपिन्त न्यं वनी ।
'धात्थें ख:ला? छिमित ६ ला ज्या संका ५०० दां जक बिल हँ ??'
 'ख:'
 'अले छिमिसं थुलि धिबां मगा: धका मस्यू ला?'
 'स्यू'
 'अले छाय् ले जिमित ज्याला हजि, गाक्क धिबा हजि धका मधायागु?'
 'बिचरा थेकदार साहु, वइके हे धिबा मदु । जिमित गनं बिइ? दुसा ला जिमित बि हे बिइ नि ।'
 'छिमि साहुयाके धिबा मदु धका गथे सिल?'
 'बिचरा थेकदार साहु, घाता जुल धका गुलि ख्वल । गजा:उ भिम्ह साहु । जिमित न्हिं न्हिं साक्क साक्क जाकिया जा नकल । उइके धिबा दुसा ला बि हे बिइनि । उयागु थ:गु घरी, अंगु मिया दक्व जिमित बियाहल ।'
थथे तस्कं सोझापिं ज्यामि पिन्सं इमि थेकदार साहुजुं इमित ख्वया नातक याना थगे यात धका छफुति नं विश्वास मया । बरु अजा:म्ह द्य:थें जा:म्ह थेकदारयात नाग:तुग: धाल धका: पत्रकारयात हे ब्व:बिल । 
थ्व काल्पनिक बाखँ मखु । थ्व धात्थे जूगु घटना ख: । थ्व घटनायात कया छगू डकुमेन्टरी नं दयेकुगु दु । जिं व हे डकुमेन्टरीया आधारय् थ्व बाखँ च्वयागु ख: । अले व ज्यामिपिं दक्षिणि धादिङय् च्वनीपिं चेपाङ त ख:।
अथे यक्व सोजा जुल कि नं थगेयाये अ:पु । डकुमेन्टरी स्वयाच्वनेबलय् 'गय् जक सोझा पिं धयागु का थुपिं? हेत्तेरी ।' धका: त:क्व: हे मतिइ वइगु ।
 
Chepangs of Nepal. Photo taken from Intenet. Credit goes to the respected owner. 
 
 
चेपाङ धयापिं अविकसित, बुद्धि मदुपिं, लोप जुइत्यंपिं आदिवासि जनजाति धका सकसिनं स्यू । तर यक्वसिनं मस्यूगु खँ छु ख: धा:सा चेपाङ धयापिं नेवा:त नाप जेनेटिकल्ली दकलय सत्तिइपिं जनजाति नं ख: । नेवा: बस्तिया ज:ख: जंगली जीवन हनीपिं चेपाङ समाज या इतिहास बाँलाक्क अध्ययन जूगु मदु । तर इमिगु भाय् व DNA या छुं छुं अध्ययन धा:सा जूगु दु । नेवा: मौलिक खँग्व: व चेपाङ मौलिक खँग्व: दथुइ २८ प्रतिशत खँग्व:त ज्व:ला: धका भाषाशास्त्रिपिन्सं धा:गु दु । (स्वयादिसँ वारेन ग्लोवरया च्वसू त)। जब कि चेपाङ व नेवा: दथुइ सामाजिक अन्तरसम्बन्ध मदु । अथे जू सा अहम न्ह्यस: थ्व दु कि - सामाजिक अन्तर्सम्बन्ध मरुसां तबि २८ प्रतिशत मछिं मौलिक खँग्व: गय् जुया: ज्व: लात?
छगू अवधारणा दु कि, चेपाङ त न्हापा नेवा:त हे ख: । नेवा: समाज दथुइ सत्ता संघर्षय् बुना पिहाँ वनेमा:पिं ज:ख:या जंगलि जीवनय् च्वं च्वं अन हे एडेप्टेसन जुया वंपिं मनूत हे चेपाङ जूवंगु खयेफु । अथवा, पिने पिने या समाजं आक्रमण याइबलय् जंगलय् बिस्यू वनेगु नेवा: चलन दु । अथे बिस्यू वं पिं नेवा:त लँ तना जंगलय् हे थाना अन हे एडप्ट जुया इभोलुसन जुया वंपिं मनूत हे चेपाङ जुये फु । अथे जुया थुमि दथुइ सामाजिक अन्तर्सम्बन्ध मदुसां नं प्रागऐतिहासिक कालय् विकास जुया मेगु लिपा दुहाँ व:गु भासं प्रभाव मलाकूगु मौलिक खँग्व:त ज्व:लानाच्वंगु जुइफु ।
थ्व अवधारणा सहि ख:सा चेपाङया डिएनए व नेवा:तय् डिएनए ज्व:लाइगु अवस्था नं दु । डि एन ए या अध्ययन याइपिन्सं माइटोकन्ड्रियल डाटा, वाइ क्रोमोजोम आदि स्वइपिन्सं नं चेपाङ, नेवा:, तामाङ व मग: तय्‌त छगू हे पुचलय् तइ, छाय् धा:सा डिएनए प्याटर्न यक्व हे ज्व:ला: । 
 जि जापानय् च्वनाबलय् नेपा:या चेपाङ पिनिगु गामय् ४दँ ५दँ च्वना अध्ययन या:म्ह जापानी छम्ह नापलात । चेपाङ भाय् ल्हायेस:म्ह, अले थ:गु नां नं रामबहादुर प्रजा धका धाइम्ह । व जापानीयात ग्वहालि याइम्ह छम्ह भाजु नेवा: हे । वय्क:पिं पाखें सिल कि चेपाङ पिनिगु पारिवारिक मान्यता त नेवा: पारिवारिक मान्यता नाप यक्व ज्व:ला: ।
नेवा:त थ:पिन्त सोजापिं तायेकिइपिं यक्व हे दु । खँल्हाबल्हाय् नं 'झी नेवा:त सोजा पिं' धका: धाइपिं यक्व दु । 'झी सोजापिं जुया हेपे याका च्वने माल' धयागु भावना दुपिं नं यक्व हे दु । चेपाङ त गुलि सोजापिं धका: ला जिं च्वये हे धुन । व हे चेपाङ प्रजातिया पुर्खा पाखें व:पिं जुया, बाय् डिएनए ज्व:ला:पिं जुया जकं थथे सोजा पिं जूगु ख: कि? शायद खये नं फु । डिएनए ज्व:लात कि म्हया नापनक्सा जक मखु, आनीबानी नं ज्व:लाना च्वनीगु सम्भावना यक्व हे दु ।
थन च्वय् च्वंगु बाँखनय् थें थपाय् भनं सोजा ला जुइमज्यू न्हां । थथे सोजा जुया च्वन धा:सा नेवा:त नं आप्रवासि चापय् ला लां ला लां विस्थापित जुया चेपाङ त थें जंगलय् वनेमाली तिनि । धाइपिन्सं छु धाइ छु धाइ, धाल धका व चेपाङतसें थें विश्वास यायेमज्यू । राजनीतिक पार्टीया नेतापिनिगु खँ न्यना तिं तिं न्हुया जुइपिं नेवा:त मात्तुमाला: छक्व इमिगु डिएनए चेक याना स्वयेमाल, गनं इमिगु डिएनए चेपाङ त नापं यक्व यक्व हे ज्व: लाना च्वन कि छु ख: हाँइ?
खँ थुइका दिसँ, मुसुकाया दिसँ ।
Copied from Roshan Shrestha's fb page.
Jan 28, 2017