प्रश्रितमार्गका सहयात्रीहरु

प्रश्रितमार्गका सहयात्रीहरु

राज श्रेष्ठ, कीर्तिपुर 

अन्तरिम संविधान, २०६३ ले थान्को लगाई सकेको संविधानमा नेपाल धर्म निरपेक्ष राज्य कि हिन्दू राज्य हुने भन्ने प्रश्नलाई नजानिदों रुपमा सतहमा ल्याउने विवादमा एक थरी पुरातनवादीहरु लागी परेका छन् । प्रजातान्त्रिक समाजवादलाई आधारभूत सिद्धान्त मान्ने नेपाली काँग्रेसका प्रभावशाली नेताहरुले समेत संविधानमा धर्म निरपेक्ष शब्दबाट टाढिने संकेत दिन थालेका छन् । ती पुरातनपन्थीहरुलाई पछ्याउँदै गर्दा यी काँग्रेसी नेताहरु कुनै बेला विपि कोइरालाका अनुयायी थिए भन्दा अचम्म लाग्नु पर्ने हुन्छ । सत्ता पाइसकेपछि सर्वहारावर्गको मुक्तिका लागि भन्दै जेलनेल भोगेका, प्रगतिशील विचार बोक्ने नेताहरु कसरी रुपान्तरण हुँदै सनातन हिन्दू राज्यको पक्षमा उभिन्छन्, मोदनाथ प्रश्रितमा आएको परिवर्तनलाई बुझे हुन्छ ।

प्रश्रित साहित्यका पाठकको रुपमा म ठान्दथें, नेपाली समाजमा व्याप्त अन्धविश्वास, सामाजिक कुरीति र दासताबाट मुक्तिका लागि प्रश्रित प्रेरणादायी व्यक्तित्व हुन् । आफ्नो सामाजिक परिवेशमा व्याप्त अन्धविश्वासलाई चिर्न उनको “भूतप्रेतको कथा”ले मलाई ठूलो हौसला दिएको थियो । तर देश गणतन्त्रमा गइसकेपछि उनमा आएको परिवर्तनले मन मेरो साह्रै दुखेको छ । प्रश्रित सनातन हिन्दू धर्मका हिमायती भएर निस्के । कट्टर हिन्दू धर्मका समर्थक उनी मात्र एक्ला थिएनन् । सर्वहारा नेता पुष्पलाल र कुनैबेला न्यूजविकले दक्षिण एशियाका कार्लमाक्र्सको संज्ञा दिएका मदन भण्डारीका अनुयायीहरुबाटै धर्म निरपेक्षताको विरोध हुनु अर्को अचम्म लाग्नु पर्ने कुरा थियो । 

धर्म निरपेक्षता विनाको लोकतन्त्र कल्पना पनि गर्न सकिदैन । राज्यको कुनै धर्म हुँदैन, राज्य त जुनसुकै धर्मावलम्वीहरुका लागि पनि साझा हुन्छ । पंडित नेहरुले स्वतन्त्र भारतलाई धर्म निरपेक्ष राख्दा राज्यबाट धर्म पृथक हुन् भन्ने बुझेरै राखेका थिए । यस्तो अकाट्य सत्य हुँदा हुँदै पनि आफूलाई समानता, लोकतन्त्र र बहुलवादी समाजका हिमायती ठान्नेहरुले कसरी धर्म निरपेक्षताको विरोध गर्न सकेका होलान् ? उनीहरुमा यत्रो विरोधाभास किन ? राज्यको धर्म निरपेक्षतालाई चुनौति दिइन्छ भने यस्ले ल्याउने दुस्परिणामको आभास उनीहरुलाई छैन भन्न कसरी मिल्ला ? 

प्रश्रित मार्गका अर्का सहयात्रीहरुमा सबभन्दा ठूलो जमात खस युवाहरुको छ । हुन त यिनै वर्गका अझ  ठूलो जमात धर्म निरपेक्षलाई नै समर्थन गर्दछन् । तैपनि नेपाली समाजमा डरलाग्दो रुपमा एउटा यस्तो अनुदारवादी खस युवाहरुको जमात तयार हुँदै छन् जस्लाई न त राज्य धर्म निरपेक्ष होस् भन्ने चाहन्छन्, न देश संघीयतामा जाओस भन्ने नै । सम्भ्रान्त यी युवाहरु आफूले खाईपाई आएको सुविधाको उपभोग सिमान्तकृत अर्का युवाहरुले पनि गरोस् भन्ने पटक्कै चाहँदैन । र नेपाली राजनीति र सरकारी सेवामा आफ्नो वर्चश्व चिरनिरन्तरकाल सम्म यथावत नै रहोस् भन्ने चाहन्छ । 

लेख्दा दुःख लाग्छ, नयाँ पुस्ता पुराना पुस्ता भन्दा उदार, स्वतन्त्र र न्यायप्रेमी हुनु पर्ने हो । तब त देशले उन्नति गर्छ, यूरोप र अमेरिका मात्र किन एसियाका विकसित देशहरु यस्तै भाइचाराले त विकासको चुलिमा पुगेका छन् । अन्र्तजातीय त के कुरा अन्तरदेशीय, अन्तरमहादेशीय विवाह समेत सम्भव भैसकेका छन् । भूमण्डल सबै एउटै गाउँ भैसकेको छ । तर दुर्भाग्य नेपालमा यस्को ठिक विपरित नयाँ पुस्ता अनुदार देखिन्छन्, धर्मको सम्बन्धमा, अधिकारको सम्बन्धमा, भाषाको सम्बन्धमा । यस्मा मेरो एउटै विनय पूर्वक अनुरोध यति नै छ । प्रश्रित मार्गका सहयात्रीहरु हो, देश अर्को धार्मिक द्वन्दमा नफसोस् । अस्तु ।