दशैं व मोहनि नखःया दथुइ पाःगु खँ

सन्ध्या टाइम्स ने. सं. ११३३ यंलागा आमै शुक्रवाः कुन्हु तँसापौलय प्रकाशित जूगु लेख

दशैं व मोहनि नखःया दथुइ पाःगु खँ
 

श्रीकृष्ण महर्जन

थौंकन्हय् नेवाःतय्ंसं तकं मोहनि नखःयात दशैं धकाः धायेगु याना हःगु दु । थयेक स्वयेबलय् मोहनि नखः व दशैं व थें हे च्वंगुलिं जुइ सायद् अथे धयाच्वंगु । मोहनि नखःयात दशैं धाःगुया मूल कारण धइगु मोहनि नखः व दशैं व हे इलय् लाइगुलिं जुइमाः । अले राज्यं नं न्हापांनिसें हे नखः चखःत मध्ये दक्ले तःधंगु नखःया रुपय् दशैं धकाः यक्व विदा बिया राष्ट्रिय नखःया रुपय् हनाच्वंगुलिं खः धायेछिं । बास्तवय् दशैं धइगु हिन्दू धर्मनाप स्वापू दुगु अले न्हापा हिन्दू अधिराज्य जूगुलिं राज्यं उगु हे कथं मान्यता बियातःगुलिं नेवाः समाज दुने नं दशैं खँग्व झन झन ल्वकःह्वाना वंगु खयेमाः । अझ हिन्दू धर्मया दर्शन कथं थःसिबें थकालिपिं अर्थात आर्शिवाद काये बहःपिंपाखें आर्शिवाद कया ध्यबा काये खनीगु जुया हे जुइ नेवाः मस्तय्गु म्हुतिइ मोहनि नखःबिसें अप्वः दशैं खँग्वः अप्वः वल । अले नेवाःतय्गु छेँय् छेँय् तकं दशैंया सिन्हः तिउ वनेगु धकाः थःलापिं मस्त वयेगु यानाच्वंगु दु । थःभिनामस्तनिसें थःथितिपिनि मस्त तकं वया दशैंया सिन्हः तिइत वइगु जुयावल । मस्तय्सं सिन्हः तिइत वइगु इलय् सिन्हः मतिकूसां ज्यामछिनिगु अले खय्तय् थें हे ध्यबा नं बिइगु यानाहल । उकिं हे जुइ सायद् महोनि नखः व दशैं वथें वथें हे जुयावंगु दु नेवाः समाजय् ।

दशैंया अर्थ

दशैं धाइगु पुराणया आधारय् ब्वलनाच्वंगु संस्कृति खः । पुरानय् दुगु किंवदन्ती कथं महिसासुर दैत्ययात भगवतीं स्याःगु दिं नवःमि धाइ । अले उकिया उपलक्ष्यय् कन्हय् खुन्हु उत्सवया रुपय् हंगु नखः खः विजया दशमी । अले अथे दैत्ययात सिधयेकूगु दिं जुया विजय उत्सवया रुपय् विजया दशमी नखः हिन्दूतय्सं हना वयाच्वंगु खने दु । पुरानया आधारय् तसकं बांलाःगु दिं जुया उखन्हु थःसिबें थकालिपिं व हनेमाःपिंपाखें सिन्हः तिइगु चलन न्ह्याकाच्वंगु खः । दशैंया इलय् तिइगु सिन्हः ह्याउँगु सिन्हः खः । अले मेगु इलय् ला हे मनःसां दशैंया इलय् ला नयेमाः धकाः विशेष याना खय्तय्सं ला नयेगु यानाच्वंगु खने दु । थ्व छगू कथं द्यःवादी सिद्धान्त कथं हनाच्वंगु नखः खः दशैं । आर्शिवाद कायेगु अले भगवतीयात पूजा यायेगु कथं हनाच्वंगु नखः जुया छगू कथं विजया दशमी धइगु आदर्शवादी दर्शनया आधारय् हनाच्वंगु नखः धकाः धायेछिं ।



मोहनि नखःया अर्थ

मोहनि नखः धइगु नेवाःतय्गु बुँज्या नाप स्वापू दुगु नखः खः । बुँइ वा लयेगु नितिं तयारी अवस्थाय् हनीगु नखः खः । थःपिनिगु जीवनय् दच्छियंकं नयेमाःगु वा दुकायेत माःगु कथंया समानत तयारी अवस्थाय् तयेगु कथंया नखः खः । अस्तमि खुन्हुयात नेवाःतय्सं कूछि भ्वय् धकाः भ्वय् नइ । वास्तवय् कूछि भ्वय् धइगु कूलछि खः । कूलया सकल मनूतय्त कुलछि धाइगु खः । अले बुँइ वा लयेगु नितिं माःगु कथंया फुक्क सामान थापना याना कूलयापिं सकलें च्वना भ्वय् नया सहलह ब्याकेगु भ्वय् धइगु हे कूछि भ्वय् खः । कूछि भ्वय्ंया अर्थ मथुया नेवाःतय्सं निमना-निमना बजि दाना भ्वय् नयेगु तकं यानाच्वंगु दु । अथे कूछि भ्वय्ंया कन्हय् खुन्हु नवमियात स्याक्वत्याक्व धाइ । बास्तवय् नवःमि खुन्हु समे छाया थःपिनिगु बुँज्याय् छ्यलीगु समानयात पूजा याइगु खः । समे छाइगु धइगु पञ्चतत्व छाइगु खः । पञ्चतत्व धइगु जीवया प्रतिक खः । अले जीवया प्रतिक जूगुलिं मनूतय्सं जीव वलि तकं बिइगु याना वयाच्वंगु दु । अले अथे पूजा याइगु इलय् च्याःगु मतयात सलिंचां त्वःपुया तइगु । व हे सलिंचाय् हाखः किनाच्वनी । अथे हाखः किनाच्वंगुयात हे मोहनि सिन्हः धाइगु खः । मोहनि सिन्हः तिइगु खः । मोहनि सिन्हः धइगु छगू कथं शक्तिया प्रतिक कथं नालातःगु दु । छुं नं कथंया ततःधंगु ज्या याये मालकी तिइगु सिन्हः धइगु मोहनि सिन्हः खः । गुलिसिनं मोहनि सिन्हः नवःमि खुन्हु हे तिइगु यानाच्वंगु दुसा गुलिसिनं दशमी अर्थात चालं खुन्हु तिइगु याना वयाच्वंगु दु । चालं धइगु चालन खः । चालन धइगु चले यायेगु खः । उकिं चालं धइगु समानत चलेयायेगुया अर्थय् दु । चालंखुन्हुनिसें हे नेवाःतय्सं अस्तमि खुन्हु थापं याःगु समानयात छ्यलेगु अर्थात प्रयोग यायेगु शुरु याइ । अले चालंखुन्हुनिसें हे बुँइ वा लायेगु ज्या न्ह्याकेगु तकं याइ । थ्व हे झ्वलय् आगं दुपिन्सं आगमं पायो तकं पिकाइ । उकिया अर्थ नं थःपिनिगु ल्वाभः तकं ज्वना मनू हे दिगिदिगि खाना पिहां वइगु खः । उकिया अर्थ नं प्रयोग यायेगु हे खः । थौंकन्हय् तकं दाफा गुथि वा छुं नं कथंया गुथिइ अस्तमि खुन्हु थापं याना चालं खुन्हु प्रयोग यायेगु कथं सांस्कृतिक बाजं थायेगु नापं पुइगु तकं याइ ।

उकिं नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु मोहनि नखः धइगु बुँज्या नापं जीवनय् प्रयोग याइगु समान तयारी अवस्थाय् तयेगु व छ्यलेगु नाप स्वापू दयाच्वंगु दु । अथे जुया हिन्दू धर्मया दर्शन नापं गुगु नं ल्याखं मोहनि नखः ज्वःमल । तर थौंकन्हय् धाःसा दशैं नाप स्वाका थःपिनिगु समानयात थापं यायेगुसिबें अप्वः भगवतीया किपाः वा मूर्ति तया तकं नेवाःतय्सं पूजा यानाच्वंगु दु । संघर्षवादी सिद्धान्तयात ज्वनाच्वंगु नेवाः संस्कृतिया दर्शनय् तकं आदर्शवादी अर्थात द्यःवादी सिद्धान्तयात स्वाका यंकाच्वंगु दु । थ्व इलय् नेवाःतय्सं मोहनि नखः व दशैंया दथुइ पानाच्वंगु खँयात बांलाक्क थुइका हने मफत धाःसा कन्हय् वया मोहनि नखः धइगु व दशैं धइगु व हे धकाः तायेकेफु । उकिं नेवाः संस्कृति हना गौरव तायेकेगु अले नेवाः संस्कृति हे नेवाः म्हसीका खः धकाः तायेका वयाच्वंपिं नेवाःतय्सं बिचाः यायेमाःगु अवस्था दु धाःसां छुं पाइमखु ।