छम्ह तामाङ पासा Pasang Thokar Tamang, वयकलं च्वयातल - 'नेवारहरु होशियार, अब चेपाङलाइ जस्तै घरमा आगो लगाउन बेर छैन। नेवार सकिएपछि अनि सबै तिनीहरुको हुन्छ ।'
व पासा शायद नेवा:त दत्तले आस दु धैगु विचा: दु जुइ । तर वास्तविकता धा:सा पाना वने धुंकल ।
स्वनिगलय् आ: करीब १२ लाख ति छेँ दु । मेगु ४ लाख ति छेँ आ: दयेका: च्वंगु दु । अर्थात १६ लाख ति छेँ दु स्वनिगलय । तर नेवा: स्वामित्त्व दुगु छेँ धा:सा करीब अढाइ लाख ति जक ख:। बाँकि दक्वं छेँ या मालिक आप्रवासी गैर नेवा:त ख:। थाय् थासय् दयेका च्वंगु न्हू छेँ अधिकांश स्वनिगलय् दुहाँ व:गु २-३ दशक मदुपिं आप्रवासी पिनिगु छेँ ख:। टहरा, सुकुम्बासी छाप्रा आदि अस्थायी बसोबास यात नं छेँ या मान्यता बियेगु जुल धा:सा थ्व आँकडाया अझ विकराल रुप खने दै ।
झी सुं पासापिन्सं स्वनिग:या १५ गू नगरपालिकाया घर-स्वामित्त्व तथ्यांक कया: छक्व: क्वथिइक स्वयादिसँ । नेवा:तय्गु दुरावस्था यच्चुक खने दै ।
त्वा:त्वालय् समाजय् न्ह्य:ने न्ह्य:ने खने दुपिं नेवा:त सम्भवत निम्ह प्यम्ह निखा-प्यखा छेँ दये फु । पुर्खाया छेँ छखा, थ:म्ह दनागु न्हू छेँ छखा - थथे धाये फैगु अवस्था सकल मध्यमवर्गीय नेवा:याके मदु ।
नेवा: बजार बस्ति या दथुइ लानाच्वंगु थ:गु कूल छेँ मिया: भतीचा तापाक्क छेँ दयेका: च्वं वनीपिं नेवा:त समाजं अलगथलग जुयावनाच्वंगु दु । अधिकांश इपिं झन झन आर्थिक दबावय् वनाच्वंगु दु । आ:या हे अवस्था निरन्तर जुल धा:सा मेगु ८ दँ १० दँ दुने इपिं अनया छेँ नं मिया वनेमालीगु बाध्यता फयेमालेफु ।
स्वनिग:यात ३दँ ४दँ न्ह्य: हे झीसं 'नेवा:ल्याण्ड मखुत आ: बाहुनल्याण्ड जुल' धयागु ख: । यक्व पासापिंन्त व वास्तविकता न्यने मयल । तर मय:जक धयां छु याये? वास्तविकता ला वास्तविकता हे ख: नि।
न्यने दु कि, स्वनिग: पिने या खँय् बर्मू बस्ति धमाधम खाली जुया वयेधुंकल। लम्जुङ, तनहुँ, दोलखा, रामेछाप, सिन्धुली, धादिङ, स्याङ्जा, पर्वत आदि थासय् अधिकांश खँय् बर्मू परिवार या छम्ह कि छम्ह स्वनिगलय् छेँ दने धुंकल । अन अन पाखे इमिगु बारी, जग्गा जमीन स्वइपिं मनू तक हे माले मफु । इमिसं मी नं मफु, सम्हाले याये नं मफु जुयाच्वन इमिगु अन या सम्पत्ति । यदि राज्यव्यवस्था व प्रशासनय् खँय् बर्मूया दबदबा मन्त धाल धा:सा इमिगु गाँ गामय् च्वंगु सम्पत्ति अनयापिं मनूतसें जबरजस्ति लाका काल धा:सा नं इमिसं लित काये फैमखु ।
स्वनिगलय् नेवा:तय्त प्रताडित यायेत थ्वभनं दुहाँ वयाच्वंपिं खँय् बर्मू त इमिगु हे थासय् धा:सा प्रशासनया पकड मन्त कि धराशायी जुइगु अवस्थाय् वनाच्वन हँ धैगु न्यना ताज्जुब चाल।
समाज परिवर्तनया थ्व चलायमान अवस्थायात विचा: याना नेवा:तसें आ: मेमेपिं आदिवासी जनजाति पिं नाप स्वापू तया रणनैतिक योजना दयेकेगु आवश्यक तायेका । पद्मदाइ छम्ह दुबले तक मेमेगु आदिवासी जनजाति नाप नेवा:त भतीचा समन्वय दु थें ता:, आ: ला व नं त्वा:दला वनाच्वन । थ्व बारे सुनां च्यूता: तयाच्वन, स्यूपिन्सं धैदिसँ न्हाँ ।
नेवा: सामाजिक सञ्जाल स्वत धा:सा म्ये, चिनाखँ, बाजं, वस: व नसाज्वलं बाहेक समाज या अवस्था, वर्तमान, भविष्य बारे छुं छकुचा हे बौद्धिक गन्थन खनेमदु । राजनीतिक इतिहासया उथलपुथल स्वतधा:सा नेवा:पात्र पिं निर्णायक व प्रभावशाली भुमिकाय् २०४६ या आन्दोलनया इलय बाहेक मेथाय् गनं हे खने मदु। व दक्वं स्वयेबलय् नेवा:तसें 'जिपिं शिक्षित, जिपिं सक्षम, जिपिं प्रविधि स्यूपिं, जिपिं कलाकृति श्रृजनशील, जिपिं सभ्य, जिपिं थथे जिपिं अथे धका प्राउड टु वि नेवार' धका धाये मल्व: थें च्वना वल। थ्व हे ताल जुल धा:सा 'शेम टु वि नेवार' धाये माला वनीगु अवस्था वइगु ख: कि धैगु ग्याचिकु नुगलय् ब्वलन । छु याये?
खँ थुइका दिसँ, नुगलय् शान्ति कया मुसुकाया दिसँ ।
No comments:
Post a Comment