पृथ्वीनारायण शाहं पित्युंपिं इसाई नेवाःत माला वनाबलय्
Also read
http://rajshrestha2002.blogspot.com/2014/01/blog-post_9406.html
Source : http://www.newaonlinenews.com/
डिसेम्बर २२ शनिवाः खुनु सुथय् ६ः४५ ताः इलय् जि गयावनागु टाटा सुमो गाडीं ये“देय् त्वःतल । दथुइ लाःगु डा“डाका“डा चीकुचीकु
जुजुं छुं ई लिपा भिमफेदी बजारय् थ्यन । मल्लकालिन इलय् ये“ व भारतया दथुइ वये वनेगु ल“पुइ लाःगु भिमफेदी बजारय् उलि
चहलपहल मदु । १०ः३० ताः इलय् हेटौडां थ्यंकाः ज्यःना यायेगु होटेलय् गाडी दित । ज्यःना यायेधुंकाः गाडी वीरगंज स्वयाः ब्वा“य् वन
। १०ः३० ताः ईपाखे गाडी बीरगंज थ्यन । बीरगंजय् छुं ई चाःहुलेधुकाः टांगाय् च्वनाः बोर्डर पार यानाः रक्सौल थ्यंका । लिपा बेतिया
वनेगु बस मालेत जुया । बेतिया रक्सौल ४० किलोमिटर तापाक्क च्वंगु सहर खः । थ्व शहर विहारया चम्पारण जिल्लाया सदरमुकाम नं
खः । बेतिया वनेगु बस दयेवं १ ताः इलय् बसय् च्वनाः बेतियापाखे वना । अथेहे छगुत्या घण्टाय् जि गया वनागु बस सुगौली सहरय्
थ्यन । सुगौली नेपाःया ईतिहासय् महŒवपुर्ण थाय् कःघानाच्वंगु दु । सुगौलीहे नेपाः व इष्ट इन्डिया कम्पनीया दथुई इं.स. १८१६ स
सन्धि जूगु खः, गुकिं यानाः नेपाः व अंग्रेजया निद“ तकया युद्ध दित । थुुुगु सन्धियात नेपाःया धयातःगु दु । थुकिं हे यानाः नेपाःया
आः लिपांगु ईया सीमाना कायम जुल । सुगौली सन्धिं यानाहे नेपाल बच्छि धइथें भुभाग त्वःतेमाल । सुगौली सहर खनाः जिगु मन
अशान्त जुल । सुगौली सन्धिहे यानाः काजी अमरसिंह थापा विरक्त जुयाः सिलुतीर्थय् वनाः च्वंवंगु खः । धात्थेंहे न्ह्याम्हं नेपाःमिया
नितिं सुगौंली सन्धि दुःखदायी खः । सुगौली १८–१९ किलोमिटर ति गाडी न्ह्याः वनेधुंकाः बेतिया थ्यन । बसं कुहां वयाकथं जिं प्यखेरं
मिखा ब्वया । बेतिया बारे जिं नेपाःया इतिहासय् आपालं ख“ न्यनागु दु । पृथ्वीनारायण शाहया कान्छाम्ह काय् बहादुर शाहं बेतियाय् हे
निर्वासित जीवन हनेगु खः । पृथ्वीनारायणया अभियानयात अझ व्यापकरुप बियाः तःधंगु भुभागयात नेपालय् दुथ्याकेगु ज्या थ्वहे बहादुर
शाहं याःगु खः । तर उबलय् नेपाःया दरवारय् जूगु षडयन्त्रया नेपाःया दरवार जूगु षडयन्त्रया शिकार जुयाः बहादुर शाह बेतिया निर्वासित
जुइमाल । बेतियाय् थ्यनेधुंकाः नये पित्याःगुलिं छगू पसलय् दुहा“ वना । पसलय् बजि व ला खना । भारतया मेमेगु थासय् खनेमदइगु
बजि खनाः जितः लय्ताः वल । देसं निकालवास जूपिं नेवाः पुर्खा थन बजि संस्कृति हःगु जुइ धकाः अनुमान याना । बेतियाय् ताः
इलंनिसें क्याथोलिक इसाईतय्गु बेतिया मिसनं ज्या यानाच्वंगु दु । बेतिया मिसनया स्थापना ई.सं. १७४५ डिसेम्बर ७ स फादर जोसेफ मेरी
व ल्हासाय् बप्तिस्मा काःम्ह नेवाः क्याथोलिक इसाई माईकलं याःगु खः । पसलय् वनाः नयेपित्याःगु तंकेधुकाः जि चुहडी वनेत माईक्रोबस
पार्क पाखे वना । माईक्रोबस गयाः छुं ई प्रतीक्षा याना । १०– १५ मिनेट ति पीधुंकाः नं बस मन्ह्यागुलिं ड्राईभरयाके छाय् बस
मन्ह्याकूगु धकाः न्यनाः । वं वस जाल धाःसा तिनि चुहडी वनेगु, ४ म्ह पेसेन्जरया ध्यबा ला बसपार्कय् हे बुझे यायेमाः धकाः धाल । ४
ताः ई जुइधुंकूगुलिं जिं उखुन्हु चुहडी मवनेगु क्वःछिनाः वसं कुहां वया व सत्तिक च्वंगु लजय् वना । कन्हय् खुन्हु सुथय् ८ ताः इलय्
चुहडी वनेत बसपार्कय् वया । अन छगः माईक्रोबस ध्वदुल । तर पेसेन्जर मदु । ड्राइभर बस जाल धायेवं जक चुहडी वनेगु, २ म्ह जक
पेसेन्जर ज्वनाः वन धाःसा थःपिं घाटाय् लाइगु दुःख प्वंकल । बरु वयात पेसेन्जर मदुसां पूरा सीटया भाडा बिल धाःसा वनेगु ख“ धाल
। डिसेम्बर महिना ख्वाउ“फय् वइगु ई । पेसेन्जरत दइगु उलि सम्भावना मदु । थुकियाहे दथुइ जिं बच्छि सीटया ध्यबा पुलेगु धया ।
मेम्ह पेसेन्जरं नं बच्छि सीटया ध्यबा पुलेत मन्जुर यात । जिं ला ७ म्ह पेसेन्जर बराबरया ध्यवा पुलेमाःगु जुल । अले माईक्रोबस
चुहडीपाखे वन । अथेहे ९– १० किलोमिटर उत्तर–पश्चिमय् गाडी न्ह्याः वनेधुंकाः चुहडी गां थ्यंकः वल । चुहडी गामय् क्याथोलिक चर्च
दुगु थासय् गाडी दिकेत धया । ड्राईभरं क्याथोलिक चर्च सत्तीक गाडी दिकाबिल ।
माईक्रो बसं कुहां वयाः जिं चुहडी गामय् पलाः तयाः । चुहडी गां वहे गां खः, गन पृथ्वीनारायण शाहं देश निकाला याःपिं नेवाःत आः नं
च्वनाच्वंगु दु । १७ फरबरी १७६९ खुन्हु पृथ्वीनारायण शाहं निस्कासन याःपि इसाई नेवाःत थुुगु थासय् थ्यंकः वःगु खः । जि चर्चया
गेटय् घौपलख दना । जिं छम्ह मनू चर्चाया कम्पाउण्डं पिहां वयाच्वंगु खना । जिं वयात चर्चया फादर नापलाका बीत धया । वं जितः
दुने यंकाः चर्चया फादर पंकजनाप नाप लाकाबिल । जिं चर्चया फादर पंकजयात करिव २४४ द“ न्ह्यः जिमि जातिया मनूत मालेत वयागु
ख“ कना । वय्कः जिगु ख“ व न्यनाः तसकं लय्ताल । वय्कल नुगः ह्वयेकाः जितः लसकुस यात । वय्कलं थःपिं थुगु चर्चय् न्हू
नियुक्त जुयाम्ह जुगुलिं चर्चया ईतिहासया बारे आपालं ख“ मस्यूगु इतिहास बांलाक्क अध्ययन यायेगु ख“ नं धयादिल । वयकलं
उघ्रिमय हे जितः नेवाः जातिया मनूत नाप लाका बिल । जिं वय्कलं नाप लाकाब्यूपिं मनूत नाप म्हसिका कालबिल याना । इपिं जितः
खनाः तसकं लय्ताल । जिं इपिं नेवाःतय्गु ख्वाःपाः दुग्यंक स्वया । औसत रुपं विहारित थें खनेदु । इमिसं भोजपुरी भाय् न्ववाइगु ।
फादरं जितः छुं नयेत इनाप यानादिल व छगू कप क्वाःगु च्या न्ह्यःने वल ।
चुहडी गामय् नेवाःतय्त ‘भाजु’ धइगु जुयाच्वन । नेवाःतसे नं थःगु नाया ल्यूने ‘भाजु’ धकाः तयेगु जुयाच्वन । अनया भाजुपिं तसकं
हे शिक्ष्ँित । गुलिं भाजुपिं डाक्टर, इन्जिनियर, प्रोफेसर जुइधुंकल । थौकन्हय् चुहडीइ २५० म्ह नेवाःत बसोवास यानाच्वंगु जुयाच्वन ।
आपालं भाजुपिं देय्या थीथी थाय् गथेकि पटना, दिल्ली, कलकता, इलाहावाद, टाटानगरय् बसाईं सरे जुयाः च्वंवनेधुंकूगु जुयाच्वन ।
आपालं भाजुपिं विदेशय् नं दु ।
छुं ई चर्चय् च्वनेधुंकाः जि नेवाःतय्गु वस्तीई चाःह्यू वना । उगु बस्तीइ छुं नेवाः ख्वाः नं खना । छिकपिं नेवाःत खःला धकाः न्यना ।
इमिसं थःपिं नेवाःतहे जूगु ख“ कन । जिं नं जि ये“य् वयागु व नेवाःहे खः धकाः धासेलिं इपिं तसकं लय्ताल । इमिसं तत्काल जितः
छम्ह मनू नापलाके यंकल । अन जिं अथेहे ७१ द“ ति दुम्ह ज्याथम्हसित खना । वय्कलं जि नेवाः धकाः सिसेलिं जितः नेवाः भासंहे जा
नयेगु लाकि मरि नयेगु धकाः न्यनादिल । जि तसकं लय्ताः वल । निसः द“ लिपा नं थ्व गामय् नेवाः भाय् ल्यनाच्वंगु जुयाः जि तसकं
लय्ताया । नेवाः भाय् ल्हाःम्ह उम्ह मनूया नां डेनिस लोरेन्स भाजु जुयाच्वन खनी । जिं धया कि थुगु थासय् नेवाः भाय् म्वानाच्वंगु दनि
लाकि मदु धकाहे जिं ये“य् नं निसें वयाः स्वः वयागु खः । आःतक नं नेवाः भाय् म्वानाच्वंगु खनाः तसकं लय्ताः वल ।
डेनिस लोरेन्स रिटायर्ड शिक्षक जुयाच्वन खनी । जितः वय्कःया परिवार तसकं हनाबना तल । मस्तसे नं जिगु तुति भागि याःवल । जितः
डेनिस लोरेन्सया छे“जः पिसं छुं दिन अनच्वनेत इनाप यात, तर ई मदुगुलिं च्वनेमफुत । जि विदावारी जुयाः पिहां वया । जिं नेवाः
मिस्त नं आपालं खना । इमिसं न्हासय् फुली छुनातःगु खना । जिं इमित धया ये“य् ला नेवाः मिस्तसे फुलिं छुइमखु । जिगु ख“
न्यनाः इपिं अजूगति चाल ।
चुहडी गामय् नेवाःत गथे यानाः थ्यन धइगु ख“ सीकेत झीसं इतिहासया छगू कालखण्ड अध्ययन यायेमाः व कालखण्ड खः –
‘मल्लकाल’ इं.सं. १२०० निसें १७६८ तक स्वनिगलय् थीथी मल्ल जुजुपिसं शासन यात । थुगु ईयात मल्लकाल धकाः धाइ मल्लकालय्
हे स्वनिगलय् च्वंपिन्त प्रभु येशूया बारे न्यनेगु मौका दत । मल्लकालय्हे विदेशी मिसनरित वयेगु याःगु खः । तर मल्लकालय् गुलिं नं
विदेशी मिसनरित वल, इमिगु गन्तव्य नेपाः मखु । यदि स्वनिगः धइगु भारत व चीन दथुईया व्यापारिक ल“पुई मलाःगु खःसा थनया
मनूतसें आपालं ई लिपा तिनि येशूया सुसमाचार बारे सीके फइगु जुइ । उगु इलय् विदेशी मिसनरीया गन्तव्य छाय् नेपाः जुल जुइ, थ्व
ख“ झीसं सीकेमाः । १८ गूगु शताब्दी सुरुपाखे इटालिइ थ्व हल्ला न्यन कि संसारया पल्लि तिब्बतय् आपालं इसाईत भड्के जुयाच्वन व
इमित आध्यात्मिक मार्गदर्शन बीपिं सुं नं मदु । उकि रोमय् १७ मार्च १७०३ स चर्चमा उत्तराधिकारीपिसं थ्व ज्या प्रिन्सिननो प्रोभिन्स
कान्ग्रिग्रेसन अफ प्रोपागाण्डा’ यात लःल्हात । तिब्बतय् सम्पर्क विहिन जुयाच्वंपिं इसाईतय्त सम्पर्कय् हयेगु व तिव्वतय् सुसमाचार
न्यंकेगु जिम्मा उकियात बिल । अले थ्व १६ गुगु शताब्दीइ हे जेसुइत मिसनरीतसे तिव्वतय् वनेगु असफल कुतः याःगु खः । तिव्वतया
सिंगात्सें लिहा वयेगु झ्वलय् जेसइत मिसनरीया जोवा ग्रेवाल सन् १६२८ स नेपाः वःगु खः । व नेपाः वःम्ह न्हापांम्ह यूरोपियन खः । व
नेपँः वःबलय् जगज्योति मल्ल ये“या जुजु जुयाच्वंगु खः । अथेहे सन् १६६१ स जेलुइत मिसनरीत ग्रुब्बर व डोरविल प्रताप मल्लयात
नाप लानाः छगु दुरबीन व छुं गणितीय सामग्री द्वहलपा बिल । छम्ह इटालियन केपुचिन फादरपिनि पुचः ५ मे १७०७ खुन्हु तिब्बत थ्यन
। इपिं २१ फरवरि १७०० खुन्हु ये“य् थ्यंकः वःगु खः । तिव्बतय् इमिसं सुसामाचार प्रचारया ज्या यात । ल्हासय् उबले नेवाः व्यापारित नं
च्वनीगु । केपुचिन फरापिसं ल्हासाय् नेवाःतय्गु दथुइ नं सुसमाचारया प्रचारया ज्या यात । सन् १७२ पाखे दकलय् न्हापां ७ म्ह नेवाःतसे
ल्हासय् वप्तिस्मा काल । ल्हासय् ४ अक्टोबर १७२६ खुन्हु चर्च अर्पण समारोह जुल । इं.सं. १७१७ स क्याथोलिक फादरपिनिगु छगू पुचः
स्थायीरुपं हे च्वनाः सुसमाचार प्रचार यायेत ये“य् वल । सन् १७२१ स तिव्वतं फादर डेसिडेरी नेपाः वल । वं जुजु भूपतिन्द्र मल्ल
नापलात । लिपा फादर होरसं इं.सं. १७३२ स ख्वपय् मिसन भवन दयेकाः सुसमाचार प्रचारया ज्यात । सन् १७१५ निसे थीथी केपुचिन
फादरतय्सं स्वनिगलय् नेवाःतय्गु दथुइ ज्या यात । जुजु जयप्रकाश मल्लं सन् १७४२ स ये“या वटुत्वालय् छें व क्यब नापं बियाः मिसन
भवन चायेके ब्युगु खः । मल्लया जुजु राज्य प्रकाश मल्लं तंगः हितिइ छखा हे“ व क्यन नापं याके व्यूगु खः । लिपा सन् १७४५ स
ल्हासाया प्रशासनं इसाई मिसनरीतय्त निस्कासन यात । इपिं ये“य् भेला जुल । स्वनिगलय् च्वंपि आपासिनं येशुयात विश्वास यानाः
बप्तिस्मा नं काल । २४ मार्च १७६० स वटु त्वालय चर्च भवन अर्पण ज्याझ्वः जुल । थुगु चर्चया नां ब्ककगउतष्यल या यगच बिमथ खः
। थ्व चर्च नेपाःया न्हापांगु चर्च खः । लिपा यल व ख्वपय् नं चर्च भवन दयेकल । सन् १७१५ निसें १७६९ तक नेपालय् नेवाःतय्गु दथुइ
ज्या याःपिं केपुचिन फादरत थ्वय्कःपिं खः – फादर जोन फ्रन्सिस, फादर डोमिनि, फादर सेराफिस्, फादर फ्रान्सि अन्तुनी, फादर
जोआकिम, फा. बिम्स, फा. फ्लोरियन, का वनेडिक्ट, फा. ट्रोन्कीनीलउस, फा. फन्सेटनटोन तिव्वत व नेपालय् ज्या याम्ह फादर
ट्रान्नीलिउसया मृत्यु २० जुलाई १७४५ खुन्हु यलया मिसन हाउसय् जूगु खः । नेपालय् विदेशी मिसनरीतय्गु पुरथ ज्या सुसमाचार
(गास्पेल)या प्रचार यायेगुया लिसें विरामीतय्गु निःशुल्क उपचार यायेगु, सीपिं मस्तय्गु दाह संस्कार यायेगु खः जनताया आवश्यकता कथं
सामाजिक ज्या यायेगु खः ।
स्वनिगलय् सन् १७५९ तक विदेशी मिसनरितसें पंगः मवयेक ज्या यात । तर पृथ्वीनारायण शाहं स्वनिगः त्याकेधुंकाः नेवाः इसाईतय्त देय्
त्वःता वनेत बाध्य यात । सुरुइ ला पृथ्वीनारायण शाह नं विदेशी मिसनरित खनाः तसकं प्रभावित जूगु खः । विदेशी मिसनरीतसें याःगु
सामाजिक ज्या वं बालाक्क हे स्यू । नुवाकोट राजधानी जूबलय् वं नुवाकोटय् सःतूगु नं खः । तर जनशक्तिया अभावं अन ज्या याः वने
मफुत । तर ये“या जुजु जयप्रकाश मल्लया पौ पिदेशी मिसनरीमार्फत वसेंलि अंग्रेजत सिन्धुलीगढीइ वयाः आक्रमण याः वःगु तं प्वंकेत
विदेशी मिसनरीत लिसें इसाई नेवाःतय्त देस निकाला याःगु खः । नापं किपूया जनतायात न्हाय् ध्यनाः अमानवीय ज्या याःगुली
इसाईतय्गु छगू प्रतिनिधि मण्डलं अथे मयायेत धाःबलय् पृथ्वीनारायण शाह झन् हे तं चाल । अन्ततः ५ म्ह विदेशी मिसनरीलिसें १४ गू
परिवारया ६२ म्ह इसाई नेवाःत सन् १७६९ फरवरी १० तारिक खुन्हु स्वनिगः त्वःता वनेत बाध्य जुल । इपिं हाकुगु“ पुलाः औल ल्वय्
पुनेयःगु चितवनया गु“ नं पुला सन् १७६९ फरवासी थ्यंकूगु खः ।
–
नरेश दुवाल
(नेपाल कल्चर डटकम पाखें भाय् हिलाः न्ह्यब्वया)
No comments:
Post a Comment