गणतन्त्रवादीतय् नायक पृथ्वीनारायण

सुरेश मानन्धर

Article and Photo Source : NepalMandal.com

राज्य पुनर्संरचना समितिपाखें थीथी जातीय राज्य समेत दुथ्याकाः तयार याःगु नक्सा सार्वजनिक जुइसातकि नेपाःया राजनीतिक व सामाजिक जीवनय् पृथ्वी नारायण शाहया जोडदार फ्लाय्श ब्याक शुरु जूगु दु। नेपाःया थीथी उत्पीडित जातितय्सं मुक्तिया लागिं ल्ह्वंगु सःयात दबे यायेगु लागिं सम्पूर्ण जातीय दमनकारीतय्सं पृथ्वीनारायण शाहयात थःपिनि 'राष्ट्रिय हिरो' धकाः प्रस्तुत याना हःगु दु। थनिं २४० दँ न्ह्यः पृथ्वीनारायण शाहं 'नेपाः एकीकरण' या नामय् गुलि नं आततायी ज्या याना थकूगु खः व फुक्क हे पाय्छि धकाः व्याख्या विश्लेषण यायेगु क्रमं तीव्रता काःगु दु ।


आश्चर्य खः, पृथ्वीनारायण शाहया इतिहास ला जुजुया तावेदारी याइपिंसं च्वया थकूगु खः तर उकिया सुन्दर व्याख्या यायेगु ज्या धाःसा थौंया गणतन्त्रवादीतय्सं यानाच्वन। जब थम्हं उपभोग यानाच्वंगु राजकीय सुविधा मेपिंत नं भाग बी माःगु अवस्था वइ तब गणतन्त्रवादीतय् हिरो नं छम्ह जुजु हे जुइगु जुयाच्वन। नेपालय् पृथ्वीनारायण शाहया मान मर्यादायात धराहरा स्वयां च्वय् तयाः छायेपीगु ज्या थौंया गणतान्त्रिक इलय् ति ला न्हापा पञ्चायतकालय् नं मजू जुइमाः। पृथ्वी नारायण शाह हे नेपाःया निर्माता खः, पृथ्वी नारायण शाह मदुगु जूसा नेपाः धइगु नं मदइगु खइ धकाः गुणगान यायेगु ज्याय् पुलांपिं खुंखार पञ्चत मखु थौंकन्हय् थःत विशुद्ध गणतन्त्रवादी कम्युनिष्ट धकाः कपालय् तिका जुइपिं मोदनाथ प्रश्रित, प्रदिप नेपाल थेंज्याःपिं वाम नेतात हे खुले जुयाः लगे जुयाच्वंगु दु ।

पृथ्वी नारायण शाहं स्वनिगः त्याकेधुंकाः खस छगू बाहेक देय्या फुक्कं भाषायात मदयेकेत स्वःगु, हिन्दू छगू बाहेक मेगु धर्मयात भेदभाव याःगु व खस ब्राम्हण क्षेत्री छगू बाहेक मेगु फुक्क हे जातियात सिमान्तीकरण याना यंकूगु खँ इतिहास ब्वन धाःसा प्रस्ट जू। तर जुजुवादी इतिहासकारतय्सं पञ्चायतकालजःछि गबलें नं पृथ्वी नारायण शाहया थ्व पक्षयात उलाः क्यनेगु ज्या मयाः। देशय् राजतन्त्र मंत कि थ्व इतिहास पिहां वइगु आशा सकस्यां यानातःगु खः। तर थौं देशं राजतन्त्र वनेधुंकाः पृथ्वी नारायण शाहया थ्व बर्बर पक्ष पिहां वइगु ला गन खः गन अःखतं देशं राजतन्त्र खत्तम हे याये धकाः लगे जूपिं 'कम्युनिष्ट' तय्सं तकं पृथ्वी नारायण मदुगु जूसा देश हे मदइगु, उकिं सु जातिया छु भाषा दत वा मंत धकाः ल्याःचाः तयेगु पाय्छि मखु धकाः उपदेश बीगु शुरु याना हःगु दु। आः वयाः ला थथे तकं धया हल कि पृथ्वी नारायण शाह वये न्ह्यः थन नेवाः राज्य, ताम्सालिङ्ग, लिम्बुवान धाःगु छुं नं राज्य मदु, उकिं अज्याःगु द हे मदुगु राज्यया अस्तित्व तन धकाः पृथ्वीनारायण शाहयात दोष बीगु पाय्छि मखु। तर उमिसं पृथ्वीनारायण शाह वयेधुंकाः हे थ्व नेपाःया नेवाः लगायत तामाङ्ग, लिम्बु, मगः, गुरुङ्ग जातिया अवनति शुरु जूगु खः धकाः धायेगु आँट धाःसा मयाः ।

नेपाःया फुक्क भाषायात दमन यानाः गोर्खां वःगु खय् भाय् छगूयात जक स्थापित यायेगु ज्या पृथ्वीनारायण शाह वयेधुंकाः हे शुरु जूगु खः। नेपाःया प्रजातन्त्रान्त्रिक आन्दोलनय् थ्व खँ पिहां वयाच्वंगु हे खः। तर थौं नेपालय् खय् भाय्यात 'राष्ट्र भाषा' दयेकूगु तसकं पाय्छि खः व थ्व भाय् दुगुलिं हे नेपाःया राष्ट्रियता नं क्वातुयाच्वंगु खः धकाः स्वयम् प्रजातन्त्रवादी धाःपिं नेतातय्सं हे धायेगु/च्वयेगु याना हःगु दु ।

आः न्ह्यसः वइ, पृथ्वी नारायण शाहं याःगु साम्राज्यवादी हमला नं ठीक, फुक्क जातियात थःगु हे भाषा लादे यानातःगु नं ठीक, फुक्क धर्मयात थःगु हे धर्म लादे यानातःगु नं ठीक खःसा थ्व देय्या राज्य पुनर्संरचना यायेमाःगु हे छाय्? फुक्क पुलांगु हे ठीक खःसा 'न्हूगु नेपाः' छु यायेत माल?

पृथ्वीनारायण शाहयात राष्ट्रिय नायक तायेकेगु थ्व प्रवृत्तिया नापनापं नेपाःया लोकतन्त्रवादी व गणतन्त्रवादी धाःपिनिगु ख्वाःपाः नं यचुक खने दया वःगु दु। उपिं थःके मदुगु अधिकार कायेगु लागिं जक लोकतन्त्र व गणतन्त्रया नारा बीपिं खः। थःके दुगु अधिकार मेपिंत बीगु सवालय् धाःसा थुपिं नं पृथ्वीनारायण शाहया हे सुं कपुत सन्तान स्वयां कमपिं मखु ।

राज्य पुनर्संरचनाया मू अर्थ २४० दँ न्ह्यः देशय् शाह शासन शुरु जुइधुंकाः गुगु दमनकारी राज्य सञ्चालन जूगु खः उकियात हीकाः समतामुलक राज्य न्ह्याकेगु धाःगु खः। तर थुथाय् वयाः २४० दँ न्ह्यः पृथ्वीनारायण शाहं छुं मखुगु ज्या याःगु हे मखु, गुलि नं यात बांलाःगु हे याःगु खः धकाः ब्याख्या याना शुरु याना हःगु खः। अतः पृथ्वी नारायण शाहया फुक्क कृत्ययात पाय्छि धायेगुया अर्थ राज्य पुनर्संरचना आवश्यक मदु धाःगु खः। यदि राज्य पुनर्संरचना आवश्यक मदुगु खःसा गणतन्त्र छु यायेत माल? लोकतन्त्र छु यायेत माल? पृथ्वीनारायण शाहया सन्तानयात गद्दीं छाय् चीकेमाल? देशय् हिउपाः हइगु धइगु हे सामाजिक रुपान्तरणया लागिं खः। यदि २४० दँ न्ह्यः पृथ्वी नारायण शाहं दयेका थकूगु समाज हे पाय्छि खः धइगु जूसा आःया समाजयात छाय् हीकेमाल ?

पञ्चायतकालय् पञ्चायती व्यवस्थायात टिके याना तयेगु लागिं अबलय्यापिं पञ्चतय्सं धाइगु खः - नेपाःया प्रजातन्त्र धइगु हे पञ्चायती व्यवस्था खः, पञ्चायती व्यवस्था धइगु नेपाःया लः, फय् व चालिसे मिले जूगु व्यवस्था खः, थ्व छगू निर्विकल्प व्यवस्था खः, आदि आदि। वहे खँ आः हानं लिसा कयाहःगु दु। अबलय् पञ्चायती व्यवस्थाया लागिं धाइगु थ्व हे खँग्वः आः खस नेपाली भाषाया लागिं धायेगु याना हःगु दु। अबलय् जुजु महेन्द्रयात याइगु गुणगान आः जुजु पृथ्वीनारायण शाहयात याना हःगु दु। शायद अबलय् गथे पञ्चायती व्यवस्था क्वःदःगु खः थुपिं नं आः अथे हे क्वःदलीगु चरणय् दु। छाय्धाःसां इतिहास लिहां नं वयेयः धाइ ।